Văn Quang - Viết từ Sài Gòn
ngày 09.6.2015
Quyền của người dân được tôn trọng tới đâu?
Trong tuần này, nghị trường của Quốc
Hội VN đang nổi lên những cuộc tranh luận gay gắt về một số vấn đề liên quan trực
tiếp đến cuộc sống của người dân.
Có 2 vấn đề đáng chú ý nhất là “quyền
im lặng” của một can phạm khi bị cơ quan điều tra tạm giữ. Vấn đề thứ hai là “nên
hay không nên bãi bỏ án tử hình cho tội tham nhũng”. Cả hai chuyện này thật ra
không mới, nhưng được các ông bà đại biểu dân mang ra thảo luận bởi có thể nó
đang làm nhân dân mất lòng tin, cần phải sửa ngay những điều luật bất hợp lý,
không thể trì hoãn được nữa. Càng trì hoãn, càng kéo dài chẳng khác nào chứa
thêm sức nóng trong cái nồi “súp de”, có ngày nó sẽ nổ tung là… đi đời nhà ma hết.
Trong bài này, chúng ta hãy thử nhìn
qua những cuộc tranh luận ấy, trước hết là “quyền im lặng”. Trong đó, có một số quan điểm phản biện chống lại việc thực
thi quyền này với những lý lẽ thiếu thuyết phục và gây hiểu nhầm nghiêm trọng.
Diễn đàn nổi
sóng vì đâu?
Chiều 27-5-2015, Quốc hội VN họp nhóm tại
các tổ để thảo luận về dự thảo Bộ luật hình sự (sửa đổi). Một trong những vấn đề
được các đại hiểu Quốc hội quan tâm, thảo luận đó là “quyền im lặng” -
người bị bắt, trước khi thẩm phải được cho biết rằng người ấy có quyền giữ im lặng,
và bất cứ điều gì người ấy nói sẽ được dùng để chống lại người ấy ở tòa án. Tuy
nhiên, một số đại biểu cho rằng quy định “quyền im lặng” trong Bộ luật tố tụng
hình sự là “dung túng cho tội phạm...” hay “quyền im lặng là vô lý”, là “diễn
biến hòa bình, chống lại nhân dân...”.
Theo báo Tuổi Trẻ: Đó là ý kiến của
một số đại biểu cho thấy họ không muốn đưa quy định về “quyền im lặng” vào Bộ
luật tố tụng hình sự (sửa đổi). Thiếu tướng Lê Đông Phong, Phó giám đốc Công an
TP. Sài Gòn cho rằng lời khai vẫn là một chứng cứ, quy định bị can, bị cáo
không khai (được quyền im lặng) “là máy móc, bắt chước nước ngoài”.
Thứ trưởng Bộ Công an, tướng Đặng
Văn Hiếu, nói: “Luật cần đảm bảo quyền dân chủ cho dân nhưng cũng phải tạo điều
kiện cho cơ quan tư pháp làm việc, nếu không chúng ta sẽ bó tay trong cuộc đấu
tranh chống tội phạm”.
Giám đốc Công an Thanh Hóa, Thiếu tướng
Trịnh Xuyên cho rằng, người bị bắt, bị tạm giữ trước hết phải có quyền và nghĩa
vụ trình bày diễn biến và hành vi của mình, có quyền chứng minh mình không phạm
tội, đồng thời cũng phải có trách nhiệm nhận hành vi phạm tội của mình trước
pháp luật.
Ông Xuyên nói: “Nêu ra quyền im lặng
là rất vô lý, không thể chấp nhận được. Trình độ dân trí và điều kiện của chúng
ta hiện nay thì hoàn toàn không phù hợp, gây khó khăn cho các cơ quan đấu tranh
bảo vệ pháp luật”.
Chính vì những lập luận này lập tức các diễn đàn nổi lên làn sóng gay gắt
trong khi thảo luận và lan rộng trên khắp các diễn đàn truyền thông và ý kiến
phản bác mạnh mẽ của người dân trong nước cũng như ngoài nước. Quá nhiều phản
bác nên ở đây tôi chỉ ghi nhận một số ý kiến đáng chú ý nhất.
- Luật sư Nguyễn Kiều Hưng phản bác ngay: “Khi đề cập quyền này, một
đại biểu Quốc hội nói: “… quy định quyền im lặng là diễn biến hòa bình, chống lại
nhân dân...” thì quá khiên cưỡng! Diễn biến hòa bình là một chiến lược chính trị
của thế lực thù địch (Theo cách gọi của các cơ quan truyền thông VN).
Không lẽ
cụ thể hóa vào luật cái quyền cơ bản của con người được Hiến pháp ghi nhận, phù
hợp với công ước quốc tế của Liên Hiệp Quốc về các quyền dân sự, chính trị của
công dân mà Việt Nam đã gia nhập từ năm 1982 là một chính sách trong chiến lược
đó? Không lẽ bảo vệ cái quyền cơ bản của công dân là chống lại nhân dân?
- Luật sư Trương Anh Tú (Đoàn Luật sư Hà Nội) cho biết: “Nếu cho rằng sự
tham gia của Luật sư sẽ gây khó khăn cho công tác điều tra, phá án thì có lẽ
nhiều quốc gia trên thế giới đã hạn chế “Quyền im lặng” để chờ Luật sư .
Tuy
nhiên, thực tế chứng minh rằng, các nước không những không hạn chế quyền này mà
còn mở rộng hơn nữa quyền của Luật sư. Điều đó cho thấy, sự tham gia của Luật
sư góp phần không nhỏ vào việc phát hiện, ngăn chặn những sai phạm trong quá
trình tố tụng. Do đó, chúng ta cần luật hóa “Quyền im lặng” ngay tại kỳ họp này”.
- Ở một cương vị cao hơn, ông Đinh
Văn Quê (nguyên chánh tòa hình sự Tòa án nhân dân tối cao) cũng đồng tình và
ông nhấn mạnh đến sự tai hại khi nghi phạm không có quyền im lặng dẫn đến những
vụ án oan sai thấu trời xanh. Ông nói: Trên thế giới, nhiều quốc gia đã quy định
“quyền im lặng” trong tố tụng hình sự và theo họ thì việc quy định như vậy mới
là tiến bộ, mới bảo đảm cho người bị bắt, bị can, bị cáo được thực hiện quyền
bào chữa một cách tuyệt đối.
Ở những nước này, trước khi thẩm vấn,
điều tra viên (cảnh sát), kiểm sát viên, thẩm phán phải thông báo: “Anh (chị)
có quyền giữ im lặng và từ chối trả lời câu hỏi. Bất cứ điều gì anh nói cũng sẽ
được dùng để chống lại anh trước tòa”. Chúng ta xem phim hình sự nước ngoài cũng
thường nghe câu này.
Ở nước ta, Bộ luật tố tụng
hình sự chưa quy định “quyền im lặng” của người bị bắt giữ nếu không có luật sư
từ giai đoạn điều tra và trong suốt giai đoạn tố tụng. Bởi vì nhiều người bị
oan sai khi được minh oan đều khai mình bị bức cung, nhục hình nhưng họ không
thể chứng minh được vì không có bằng chứng. Nếu được “im lặng” khi chưa có luật
sư thì chắc chắn sẽ hạn chế được việc “bức cung, nhục hình”, còn việc chứng
minh tội phạm là việc của cơ quan điều tra.
Về phía Đại biểu Quốc hội
cũng đã nổi lên nhiều phản ứng gay gắt.
- Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Pha,
Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ Quốc VN Việt Nam chỉ rõ: “Qui định “lấy
lời khai ngay” sau khi bị bắt chính là nguyên nhân dẫn đến bức cung, nhục hình.
Hơn nữa, người bị bắt không thể biết lời khai nào là bất lợi cho mình mà không
khai báo nên “cần bỏ ngay qui định “lấy lời khai ngay” và qui định rõ ràng về “quyền
im lặng”.
- Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) nhấn mạnh: “Người bị bắt, người
bị tạm giữ, bị can, bị cáo thường không hiểu pháp luật, lại có tâm lý lo lắng,
trong khi cán bộ điều tra lại “nhiều mánh khóe, có thể dùng nhiều câu hỏi “bẫy”
khiến người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo dễ “mắc bẫy” mà trả lời bất
lợi cho mình nên “cần qui định rõ không được đặt câu hỏi “bẫy” nếu không qui định
cụ thể “quyền im lặng” trong Dự thảo Bộ Luật Tố Tụng Hình Sự (BLTTHS)”.
Đúng vậy, chính vì những quyền hành
và “mưu chước” của các ông điều tra viên quá cao nên oan sai mới xảy ra.
Phó Chủ tịch QH Huỳnh Ngọc Sơn nói: “Oan sai chỉ cần 1 vụ là rúng động xã hội,
là có tội lớn với dân rồi, nay tới 71 vụ. Đây có phải con số đầy đủ hay chỉ là
mới phát hiện từng này”.
Thôi thì cứ tính sơ sơ như vậy dân cũng
đủ thất kinh rồi. Hãy thử điểm qua những vụ oan sai “nổi danh” nhất.
Trong số 71 án oan trong 3 năm, 260 người chết trong khi bị tạm giam
Ủy Ban Thương vụ Quốc Hội (UBTVQH)
đã tổ chức Đoàn giám sát trực tiếp nghiên cứu một số vụ án cụ thể mà dư luận
quan tâm; tổ chức 5 Đoàn trực tiếp làm việc với các cơ quan hữu quan tại TP Sài
Gòn, Bình Phước, Tiền Giang, Sóc Trăng, Phú Yên, Đà Nẵng, Quảng Trị, Hải Phòng,
Nam Định, Bắc Giang, Quân khu 4; nghiên cứu báo cáo tại 63 tỉnh thành (thời
gian lấy số liệu báo cáo từ ngày 1-10-2011 đến ngày 30-9-2014). Trong kỳ giám
sát dài 3 năm này, đã khởi tố, điều tra 219.506 vụ với 338.379 bị can; số vụ
làm oan người vô tội là 71 trường hợp, chiếm 0,02%.
Báo cáo cho rằng số trường hợp oan, sai không nhiều nhưng hậu quả gây ra là
hệ trọng, có vụ đặc biệt nghiêm trọng, gây bất bình trong dư luận (như vụ 7
thanh niên ở Sóc Trăng bị bắt giam oan; vụ 5 công an ở Tuy Hòa (Phú Yên) dùng nhục hình dẫn đến chết người).
Nhiều ý kiến cho rằng luật hóa "quyền im
lặng" sẽ giảm được oan sai.
Trong ảnh là ông Nguyễn Thanh Chấn trong vòng
tay người thân sau 10 năm tù oan
Điển hình là vụ Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang), Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận), Lê Bá Mai (Bình
Phước), Hồ Duy Hải (Long An), Đỗ Minh Đức (Hải Phòng), Nguyễn Văn Chưởng (Hải
Phòng), Vi Văn Phượng (Bắc Giang), Hàn Đức Long (Bắc Giang), Hoàng Thị Vấn (Cao
Bằng), Đỗ Thị Hằng (Bắc Giang).
5 bị cáo là công an, đã tham gia trong vụ bắt
giữ, đánh đập nạn nhân Ngô Thanh Kiều
đến tử vong tại phiên xử hôm 27-3-2014.
Có nơi điều tra viên còn dụ cung khi
lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can. Chẳng hạn, điều tra viên đã dụ
cung bị can như vụ Nguyễn Toàn Thắng (Bình Phước). Nhiều trường hợp khi ra tòa
bị cáo mới khai bị bức cung, nhục hình hoặc khi người bị tạm giữ chết và có tố
cáo gay gắt thì mới được phát hiện như các vụ: Nguyễn Viết Lợi và đồng phạm ở Hải
Châu (Đà Nẵng); điều tra viên Nguyễn Thanh Cao (Phòng PC45 Công an tỉnh Long
An); Nguyễn Tuấn Thanh (Đức Huệ, Long An).
40 năm bao
nhiêu vụ án oan, như thế có tội gì với dân?
Chỉ cần 1 vụ án oan sai đã có tội với
dân, vậy tình sơ sơ chỉ trong 3 năm đã có tới 71 vụ thì trong 40 năm qua đã có
bao nhiêu tội? Nhờ bạn đọc tình giùm xem là bao nhiêu vụ và như thế là có tội
gì với dân, những cái tội ấy đáng bị trừng phạt như thế nào?
Em Tô Phương Trọng
khi bị bắt mới 14 tuổi, bị giam oan hơn 1.300 ngày
Tuy nhiên, dù có bị trừng phạt cũng không đáng kể bằng những lời nguyền rủa của người dân đang oằn lưng cõng
nợ của nhà nước và luôn sống trong “hội chứng sợ đủ thứ”, nhất là sợ bị bắt
oan, bị đánh đập tơi bời hoa lá rồi mới kết luận là vô tội thì anh dân đen chỉ
còn thân tàn ma dại thôi.
Ông Trần Văn Chiến chấp hành xong bản án chung
thân mới được giải oan
Còn những người dân cũng đã có hàng ngàn ý kiến bày tỏ những phẫn nộ trong
việc này. Tôi chỉ nêu vài ý kiến thay cho lời kết bài này:
- Theo bạn Lê Nguyễn Duy Hậu viết
trên Vietnamnet.vn: “Nếu cứ chần chừ hoặc hiểu sai về một quyền có thể coi là
căn bản trong bối cảnh thế kỷ 21, thế kỷ của minh bạch, thì Việt Nam sẽ trở thành
một "ốc đảo" kỳ lạ. Mà điều đó thì hẳn không người Việt Nam nào mong
muốn”.
- Bạn Huong
Tran viết: “ Đọc mà cứ tưởng tượng ra cảnh bị dùng
nhục hình ép cung nó ghê gớm và tàn nhẫn đến làm sao. Cũng là con người với
nhau dù có tội hay không có tội thì cũng phải cố mà giữ cái đạo đức đối nhân với
nhau chứ. Đằng này học nhiều lên cao thành ra lại mất nhân tính”.
Bạn Thái Bảo Anh viết: “Thiết nghĩ
những người đang phản đối Quyền im lặng xin hãy ... im lặng, vì các vị đang cố
tìm cách để có lợi cho công việc của mình, chứ không phải cho lợi ích của số
đông dân chúng!”.
Vậy quyền của người dân
được tôn trọng tới đâu? Còn chuyện “nên hay không nên bỏ án tử hình cho tội
tham nhũng?”, tôi sẽ tường thuật trong kỳ báo khác để bạn đọc tìm hiểu thêm.
Văn Quang
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment