Thủ tướng Nhật: "Trung Quốc có thể tự hại mình"

Thủ tướng Nhật Bản cảnh báo rằng những phản ứng thái quá như đập phá hay trừng phạt chỉ khiến các nhà đầu tư nước ngoài xa lánh Trung Quốc và làm suy yếu kinh tế nước này.

Thủ tướng Nhật Bản Yoshihiko Noda đưa ra lời cảnh báo trên trong cuộc phỏng vấn độc quyền hôm 22/9 với Wall Street Journal. Lời cảnh báo cho thấy mối căng thẳng chính trị Trung-Nhật có nguy cơ lan sang lĩnh vực thương mại giữa hai nền kinh tế lớn thứ hai và thứ ba thế giới như thế nào.

"Trung Quốc cần phát triển thông qua các khoản đầu tư nước ngoài mà nước này thu hút được", ông Noda nói. "Tôi hy vọng Trung Quốc nhận thức được rằng bất kỳ hành động nào gây cản trở đầu tư nước ngoài cũng là làm hại chính nước này. Gây tổn hại mối quan hệ bằng những hành vi như thế thì không chỉ làm ảnh hưởng đến nền kinh tế của hai nước mà còn cả kinh tế toàn cầu".

Cảnh sát Trung Quốc được triển khai để trấn áp những người biểu tình chống Nhật. Ảnh: AFP

Căng thẳng gia tăng quanh tranh chấp nhóm đảo Senkaku/Điếu Ngư ở biển Hoa Đông đã khiến hàng nghìn người Trung Quốc đổ ra phố biểu tình, đập phá, cướp bóc hàng loạt nhà hàng, công ty, nhà máy, phương tiện, trụ sở ngoại giao của Nhật Bản. Người Nhật ở Trung Quốc sống trong thấp thỏm. Công ty bảo hiểm Nhật Bản cho biết số tiền thanh toán bảo hiểm cho các doanh nghiệp bị thiệt hại do biểu tình có thể lên đến hàng chục tỷ yen.

Thực tế, trong khi Nhật Bản dường như khá chắc chân trong các tranh chấp lãnh thổ, giới chức nước này vẫn tìm mọi cách hạ nhiệt căng thẳng. Về phần mình, ông Noda bày tỏ hy vọng rằng những hạn chế liên lạc ngoại giao chính thức gần đây sẽ được nới lỏng, và ngoại trưởng của hai nước Trung-Nhật sẽ gặp nhau tại Liên Hợp Quốc ở New York như một bước tiến tới xoa dịu căng thẳng. "Nếu có cơ hội, chúng tôi sẽ tổ chức một cuộc gặp như thế".

Tuy nhiên, Bắc Kinh hôm 23/9 tuyên bố không sẵn lòng để tiến tới hợp tác. Hãng thông tấn Xinhua cho biết chính phủ Trung Quốc quyết định hủy bỏ nhiều hoạt động dự kiến tổ chức trong tuần này nhân kỷ niệm 40 bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

Bắc Kinh cũng điều hàng loạt tàu tuần tra bán quân sự đến vùng biển gần đảo tranh chấp, thậm chí có khi thâm nhập vào cả vùng nước mà Nhật Bản tuyên bố là lãnh hải, rồi chơi trò "mèo vờn chuột" với Lực lượng Bảo vệ Bờ biển nước này suốt hơn một tuần qua.

Các nghị sĩ phe đối lập Nhật Bản đã lên tiếng kêu gọi củng cố quốc phòng quanh nhóm đảo. Tuy nhiên, ông Noda cho biết ông không thấy cần thiết phải điều hải quân Nhật Bản đến khu vực này và bác bỏ khả năng xảy ra xung đột quân sự. "Không hay ho gì khi nói về những kịch bản bi quan", nhà lãnh đạo 55 tuổi nói.

Ông yêu cầu giới chức Trung Quốc nỗ lực xoa dịu căng thẳng, và khẳng định "bản thân chính phủ Trung Quốc đang kêu gọi kiềm chế và tôi tin nước này đang cố gắng để xỏa bỏ những thái độ và hành động như thế", ông nhắc đến làn sóng biểu tình. "Tuy nhiên, tôi nghĩ họ chưa thành công hoàn toàn".

Dù nhấn mạnh rằng bạo lực đã tạm lắng, ông vẫn dẫn ra những trì hoãn về thương mại để cho thấy tác động của tranh chấp đến nền kinh tế đang lan rộng. Trong những ngày gần đây, các công ty Nhật Bản báo cáo về những vụ chậm trễ trong thủ tục hải quan, gây lo ngại Trung Quốc đang trả đũa bằng kinh tế, như nước này từng làm sau một cuộc tranh cãi về lãnh thổ tương tự hồi năm 2010, dẫn đến cắt giảm xuất khẩu đất hiếm sang Nhật Bản. Đất hiếm là nguyên liệu dùng trong sản xuất các mặt hàng công nghệ cao - lĩnh vực quan trọng hàng đầu trong công nghiệp Nhật Bản.

Ông Noda cho rằng các nước khác cũng có thể nhận thấy họ dễ bị tổn hại trước động thái quấy rối tương tự như những gì Nhật Bản đang hứng chịu, và có khả năng sẽ cắt giảm các khoản đầu tư đến Trung Quốc trong tương lai. Ông dẫn ra vụ việc người biểu tình chống Nhật bao vây xe hơi của đại sứ Mỹ hồi tuần trước, tuy gây thiệt hại không đáng kể. "Ngay cả sứ quán Mỹ và xe công vụ của họ cũng bị tấn công", ông Noda nói.

Trước phát biểu của ông Noda, các lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản cũng tuyên bố bắt đầu suy nghĩ lại về chuyện hợp tác với Trung Quốc. Tokyo có một quyền lực phi chính thức: Nhật là nhà đóng góp chính cho sự tăng trưởng của Trung Quốc, trong khi Trung Quốc cũng trở nên quan trọng thiết yếu đối với kinh tế Nhật. Các công ty Nhật Bản đã bơm 12 tỷ USD đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc năm ngoái, theo số liệu của chính phủ Nhật. Nhật Bản là đối tác thương mại lớn thứ hai của Trung Quốc, còn Trung Quốc là đối tác lớn nhất của Nhật Bản.

Trong khi Nhật Bản tỏ ra mềm mỏng so với giọng điệu cứng rắn của Trung Quốc, giới chức và truyền thông Trung Quốc vẫn tiếp tục nhắc đến những biện pháp trừng phạt kinh tế giữa căng thẳng chính trị.

China Daily với bài "Xem xét trừng phạt Nhật Bản" là một ví dụ. Bài viết cảnh báo "kinh tế Nhật Bản sẽ hứng chịu hậu quả nghiêm trọng nếu bị Trung Quốc áp đặt cấm vận. Sự thiệt hại về kinh tế của Trung Quốc là tương đối ít".

Biểu đồ cho thấy tỷ lệ xuất khẩu của Nhật Bản sang Trung Quốc trong tổng giá trị xuất khẩu của nước này (trái) và biểu đồ đầu tư trực tiếp của Nhật Bản sang Trung Quốc từ năm 2006 đến 2011. Đồ họa: WSJ

Bên cạnh căng thẳng với Trung Quốc, Nhật Bản cũng đang mắc kẹt trong cuộc tranh cãi với một nước láng giềng khác là Hàn Quốc quanh chủ quyền lãnh thổ và vấn đề liên quan đến Thế chiến II. Trong cuộc phỏng vấn trên, ông Noda khẳng định Tokyo không có ý định nhân nhượng theo yêu cầu Seoul nhằm hàn gắn mối quan hệ rạn nứt gần đây.

Hàn Quốc yêu cầu Nhật Bản bồi thường cho những phụ nữ bị đưa vào nhà thổ phục vụ cho binh sĩ Nhật trong thời gian chiến tranh. Vấn đề âm ỉ bấy lâu được dịp khơi lại trong thời gian qua, sau khi tòa án hiến pháp Hàn Quốc kết luận rằng các nhà lãnh đạo nước này phạm luật vì không thỏa thuận được khoản bồi thường mới với phía Nhật Bản. Seoul đã hai lần yêu cầu Tokyo tổ chức thương thảo nhưng đều bị từ chối.

Trái với những phát biểu có phần mềm mỏng đối với Trung Quốc khi ngụ ý đến những cuộc thảo luận giữa hai bên, ông Noda lại kiên quyết bác bỏ yêu cầu bồi thường của Seoul. Ông khẳng định Seoul đã hủy khiếu kiện đòi bồi thường khi hai nước bình thường hóa quan hệ năm 1965.

Ông Noda thực hiện cuộc phỏng vấn ngay trước khi lên đường tham dự kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc khai mạc hôm qua, nơi ông dự kiến phát biểu về tầm quan trọng của luật pháp trong việc giải quyết tranh chấp quốc tế. Trong khi các trợ lý cho hay bài phát biểu ngụ ý đến những cuộc tranh chấp lãnh thổ của Nhật Bản, thủ tướng khẳng định ông sẽ không nêu đích danh bất kỳ nước nào.

"Tôi không nghĩ là một lãnh đạo nên dông dài và tiểu tiết về từng vấn đề riêng lẻ", ông nói.

Đối mặt với những chỉ trích trong nước rằng Nhật Bản chưa nỗ lực hết sức để khẳng định lập trường của mình trong tranh chấp với Hàn Quốc trước thế giới, ông Noda cho biết hai bên "đang tiến hành các cuộc đàm phán ngầm về vấn đề này".