Được, mất ở siêu dự án Formosa
– Kỳ 1:
Đột nhập vào lõi dự án “khủng”
Sự cố “cá chết Vũng Áng” không chỉ làm cho bà con ngư dân những
vùng bị thiệt hại bức xúc, làm nổ ra cuộc xuống đường tuần hành to lớn trong
ngày 1-5 vừa qua ở cả Hà Nội và Sài Gòn, mà cỏn làm vỡ lở ra rất nhiều điều gây
ngờ vực, băn khoăn trong nhiều tầng lớp dân chúng cả trong cũng như ngoài nước:
Chất kịch độc hòa tan vào trong nước khiến cho cá chết hàng loạt là những chất
gì?
Formosa có phải là tác nhân chính ngấm ngầm thải xuống biển những chất ấy
mà không xin phép và đến nay vẫn không thừa nhận, biến cả một vùng biển chạy từ
Vũng Áng đến Thừa Thiên-Huế thành ra biển chết – làm cá chết, chim ở các tràm
chim cũng chết, và rừng cây ngập mặn đều chết nốt – hay không?
Từ đây, lại nẩy sinh
thêm một số những câu hỏi khác: vì sao Nhà nước tỏ ra hết sức lúng túng, bị
động đến bất lực, trong việc tiến hành giải quyết từng bước một cách lớp lang,
đúng quy trình, sự cố cá chết nghiêm trọng ở phía Bắc miền Trung khởi đầu từ
Vũng Áng? Vì sao từ bấy đến nay các quan chức nhà nước cứ phải muối mặt “diễn”
những tấn kịch mà hầu hết người dân đều thấy là “trò lố”, những hành động “dũng
cảm liều lĩnh”, chẳng ích gì trong việc lấy lại niềm tin trong dân? V.v.
Phải chăng do chỗ đã biết rõ Formosa là thủ phạm, bởi công nghệ
luyện thép ở tập đoàn kinh doanh này của Đài Loan còn nhiều bất cập về kỹ thuật
bắt buộc phải thải loại rất nhiều chất độc dưới dạng rắn và bụi khói khó lòng
xử lý, nhưng vốn dĩ mối liên hệ giữa những người đại diện cho quyền lực cai trị
ở Việt Nam với tập đoàn công nghiệp từng mang quá nhiều tai tiếng trên thế giới
là Formosa trong cả một thập kỷ đã là một mối liên hệ chồng chéo hết sức phức
tạp – chẳng hạn chuyện đút lót, không phải chỉ với một người mà rất nhiều người
từ tỉnh đến trung ương, từng mặc nhận ngầm với nhau như một “điều luật” bất
thành văn, nay nói ra nghẹn họng; hoặc chẳng hạn phía sau Formosa lại còn một
thế lực đen ghê gớm hơn, trong đó cái bóng lừng lững của Tập Cận Bình lúc nào
cũng thấp thoáng ẩn hiện, có sức đe dọa đến tồn vong của ĐCSVN – cho nên mặc cho
ai bàn tán, nghi ngờ, vẫn cứ phải ngậm miệng làm thinh cũng như cho bề tôi ú ớ
diễn hài, nhằm nuốt cho trôi “cục nghẹn” trong lòng.
Những băn khoăn, đồn đoán suốt nhiều ngày nay ít nhiều đã tổn
thương đến tinh thần tự ái dân tộc, buộc nhiều trí thức, nhà khoa học phải cố gắng
đi tìm lời giải, dù biết giải đáp cho được cả một “ổ nhện” như thế không phải
là chuyện dễ dàng. Là một trang mạng có nhiệm vụ cung cấp thông tin, BVN nguyện làm nơi quy tập các nguồn tư
liệu để giúp bất kỳ ai có nguyện vọng nói trên bớt phần lúng túng, khó khăn
trong công việc.
Nguồn tư liệu đầu tiên mà chúng tôi muốn nhắm đến là những gì có
khả năng phơi bày thực chất mọi hoạt động của cái gọi là Formosa Hà Tĩnh mà nói như ông Thành
Nam, đó là “cục ung bướu không thể
giải quyết nổi”. Chúng tôi sẽ đăng liên tiếp các nguồn tư liệu này trong
một thời gian để bạn đọc xa gần tham khảo, trong điều kiện kiếm tìm ra chúng.
Bauxite Việt Nam
TP – Với hơn 3.000 ha đất và mặt nước, tổng vốn đầu tư cả hai giai đoạn gần 28 tỷ USD. Dự án Khu liên hợp Gang thép và Cảng nước sâu mà
Tập đoàn Formosa (Đài Loan) đang đầu tư vào Khu Kinh tế Vũng Áng (Hà Tĩnh) được
xem là siêu dự án. Hà Tĩnh đang được và mất gì khi tiếp nhận dự án FDI lớn nhất
Việt Nam này?
Công nhân làm việc luôn có một người theo dõi từ trên tháp cao
Cuộc di dời, tái định cư thế kỷ
Được khởi công vào tháng 7/2008, Dự án Khu liên hợp Gang thép và
Cảng nước sâu của Tập đoàn Formosa đang tác động sâu sắc đến đời sống kinh tế,
xã hội, an ninh, quốc phòng không chỉ riêng Hà Tĩnh mà còn các tỉnh lân cận.
Điều dễ dàng nhận thấy nhất là sự nhộn nhịp không chỉ trong công trường
Formosa mà ngay cả những vùng phụ cận như Nam Hà Tĩnh và Bắc Quảng Bình cũng
náo nhiệt không kém.
Bằng chứng là những đoàn xe tải ngày đêm chở nguyên vật liệu nối
đuôi nhau ùn ùn đổ về đại công trường Formosa. Hàng trăm doanh nghiệp được thành
lập mới nhằm ăn theo dự án, hàng ngàn lao động có công ăn việc làm ổn định…
Vùng đất nghèo dưới chân đèo Ngang, từng bị xem “chó ăn đá, gà ăn sỏi” đang đổi
thay từng ngày.
Để có được gần 2.000 ha đất và hơn 1.000 ha mặt nước dành cho dự
án, hơn 2.500 hộ dân của 9
xã vùng Nam Kỳ Anh phải di dời để giải phóng mặt bằng. Riêng xã Kỳ Lợi gần như
bị xóa trắng để dành đất cho dự án.
Đây được xem là một cuộc đại di dời, tái định cư thế kỷ mà Hà Tĩnh
đã rốt ráo thực hiện trong những năm qua và kết quả thật sự ngoạn mục. Đến nay,
gần như toàn bộ diện tích dành cho dự án cơ bản “sạch”, và nhà đầu tư rất hài
lòng về việc này.
Theo cam kết của Tập đoàn Formosa, giai đoạn 1 của dự án sẽ được
đầu tư 7,9 tỷ USD, với công suất hơn 7,5 triệu tấn gang thép mỗi năm và năng lực
bốc dỡ hàng hóa qua cảng Sơn Dương 30 triệu tấn/năm.
Một trong những chiếc hầm bê tông rộng hàng trăm mét, sâu hàng
chục mét
Mới đây, Tập đoàn Formosa đề xuất đầu tư giai đoạn 2, nâng công
suất của khu liên hợp gang thép này lên 22,5 triệu tấn/năm, vốn đầu tư lên đến
28 tỷ USD. Hiện, công trường Formosa đang thu hút gần 7.000 chuyên gia, cán bộ, công nhân cả
Việt Nam và nước ngoài vào làm việc. Tập đoàn Formosa đã giải ngân hơn 2 tỷ USD cho dự án này.
Dù chưa đi vào hoạt động sản xuất, nhưng Fomosa đã giúp Hà Tĩnh
thu ngân sách tăng vọt từng năm, từ hoạt động nhập khẩu thiết bị và các doanh
nghiệp phụ trợ. Từ chỗ thu ngân sách ì ạch, chỉ trên dưới 1.000 tỷ đồng mỗi
năm, thì năm 2013, Hà Tĩnh thu gần 5.500 tỷ đồng và dự kiến năm 2014 này đạt
trên 8.000 tỷ đồng, trong đó công trường Formosa đóng góp hơn 50% tổng thu.
Ngay như Quảng Bình, cũng buộc phải bắt nhịp, ra chủ trương ưu
tiên dành đất cho các doanh nghiệp đầu tư vào Khu Kinh tế Hòn La với những ngành
nghề phụ trợ cho dự án Formosa, nhằm đón đầu sự bùng nổ trong tương lai gần.
Đột nhập đại công trường Formosa
Không chỉ những ai đã từng qua lại trên tuyến QL1A, đoạn qua Khu
Kinh tế Vũng Áng, mà ngay cả không ít người dân Hà Tĩnh cũng đều chung cảm giác
ngạc nhiên về độ hoành tráng, đồ sộ của dự án Formosa. Nhiều câu hỏi đặt ra
liên quan đến dự án. Thậm chí, không ít ý kiến quan ngại đến an ninh quốc gia,
khi mà Formosa chiếm giữ một vùng đất rộng lớn ở vùng eo thắt của đất nước.
Mỗi cụm công trình cũng có hàng rào bằng tôn và cổng ra vào được
bảo vệ nghiêm ngặt
Ngay cái cách mà Tập đoàn này xây dựng hàng rào cũng khiến người
khác phải mắt tròn, mắt dẹt. Cả một vùng đất rộng lớn gần 2.000 ha được xây dựng
tường rào bao quanh cao chừng 3m. Khoảng 2/3 chiều cao của tường rào được đổ bê
tông cốt sắt, chỉ một ít gạch được xây phía trên cùng của tường rào.
Họ đã bỏ ra hơn 1 tỷ USD để san lấp mặt bằng khu đất dự án. Cát được
hút từ biển lên để nâng cao trình toàn bộ mặt bằng bình quân trên 3m, có nơi
đến 15m. Người dân không phận sự, chỉ có thể nhìn thấy phía trong hàng rào kia,
ngày thì bụi mù, đêm đèn điện sáng trưng như phố.
Để mục sở thị phía trong hàng rào của dự án, nhóm PV Tiền phong đã trực tiếp đến Văn phòng điều
hành Formosa đăng ký làm việc. Cũng như những lần trước, nhân viên phụ trách
đối ngoại của dự án kiểm tra giấy tờ, ghi nội dung làm việc vào giấy…
Và cũng câu nói ấy: “Chúng tôi sẽ dịch nội dung này, mail về Đài
Loan để ông chủ xem xét trả lời, mong các anh đợi. Lúc nào có kết quả, chúng tôi
sẽ thông báo qua điện thoại hoặc mail”.
Biết đây là cách thoái thác khéo của Formosa, chúng tôi đành rút
lui tìm cách khác. Một anh bạn doanh nghiệp trên địa bàn, chuyên cung cấp vật
liệu xây dựng cho dự án nhận lời đưa chúng tôi vào.
Tuy nhiên, xe ô tô chỉ đến được cổng an ninh thứ nhất thì bị ách
lại, vì chúng tôi không có thẻ từ cá nhân theo quy định. Anh bạn doanh nghiệp
lắc đầu phân bua: “Thông thường muốn vào ra khu dự án, xe có thẻ từ của xe,
người có thẻ từ của người do Formosa cấp để qua cửa an ninh. Cứ tưởng quen biết
họ cho qua, ai ngờ khó khăn thật”.
Đang bế tắc, chợt nhớ đến anh bạn Kỹ sư, hiện làm việc cho nhà
thầu Hàn Quốc đang xây dựng một số hạng mục của Formosa. Nghe chúng tôi “cầu cứu”
qua điện thoại, anh bạn Kỹ sư tặc lưỡi: “Thôi được, tôi sẽ tìm lí do xin nghỉ
một buổi, sáng mai vào sớm lấy áo quần, thẻ từ của tôi mà vào, chỉ được một
người thôi đó. Trước khi đi là phải ăn no và mang theo ít nhất 2 ổ mì, sữa,
nước để chống đói khi lạc đường”.
Thấy chúng tôi có vẻ không tin, anh bạn giải thích: “Các ông không
thể tưởng tượng được độ rộng lớn và phức tạp ở công trường này đâu. Hà Nội còn
có tên đường mà hỏi, còn ở đây chỉ toàn là những lối đi tạm thời, nhằng nhịt
khắp nơi, hai bên bê tông, cốt sắt dựng san sát, đâu đâu cũng thấy na ná giống
nhau nên rất khó định hình.
Là người chưa vào công trường Formosa, kiểu gì cũng lạc đường. Nếu
may thì gặp khu công nhân người Việt họ còn giúp chỉ đường, còn xui mà gặp khu
công nhân người Trung, Hàn… thì chỉ còn nước ăn bánh mì cầm hơi, đợi đến tan ca
chiều, đi theo họ mà ra ngoài thôi”.
Trên chiếc xe máy bết đầy bùn đất, với bộ quần áo kỹ sư, chiếc thẻ
trên tay, tôi vô tư vượt qua các lớp cổng an ninh của Formosa mà không hề gặp
bất cứ sự ngăn trở nào. Đúng là một đại công trường đồ sộ ngoài sức tưởng
tượng.
Ngay phía cổng vào là một tổ hợp nhà cao tầng như một thành phố
thu nhỏ, với hàng chục tòa nhà từ 5 đến 10 tầng, làm văn phòng điều hành dự án
và nơi ăn nghỉ của chuyên gia. Và cũng từ đây, một hệ thống đường ngang, ngõ
dọc chằng chịt nối với các cụm tổ hợp của dự án.
Ngay các cụm tổ hợp cũng có hàng rào bằng tôn xanh cao chừng 3m
bao quanh, có cổng vào, ra hẳn hoi. Ở mỗi cổng đều có bảo vệ giám sát ngày đêm.
Thực sự khó có thể miêu tả hết độ “khủng” của đại công trường này.
Trên những con đường nội bộ chằng chịt, hàng ngàn chiếc xe tải nặng hối hả tung
bụi mù trời. Phía trong hàng rào bằng tôn là những công trình đồ sộ, con người
lọt thỏm, nhỏ bé giữa muôn vàn bê tông, sắt thép.
Ở đây hầu hết các công trình vẫn chưa thành hình, thành dạng, có chăng
là các nhà xưởng lắp ghép từ những thanh thép nặng hàng tấn. Với một người
ngoại đạo như tôi, thực sự không thể hình dung được những tổ hợp công trình kia
rồi đây sẽ ra sao, công năng của nó là gì.
Không chỉ trên mặt đất, mà ngay dưới lòng đất, người ta xây dựng những
tuyến mương hở bằng bê tông dài hàng km chạy thẳng ra phía biển, rộng đến mức
hai chiếc xe tải nặng có thể chạy bon bon ngược chiều nhau mà không cần giảm
tốc độ. Rồi có tầng hầm bằng bê tông dày cả mét, rộng hàng trăm mét vuông…
Rong ruổi trên chiếc xe máy gần cả buổi sáng, tôi không thể đi hết
mặt bằng của đại công trường này. Theo các công nhân Việt Nam, thi công các tổ
hợp ở đây chủ yếu là các nhà thầu Việt Nam và Hàn Quốc, còn Trung Quốc chỉ là
các nhà thầu phụ.
Các ông chủ rất thích sử dụng lao động Trung Quốc vì họ làm việc
chăm chỉ, mỗi người có thể làm việc bằng hai, bằng ba công nhân phổ thông và những
công đoạn khó, duy chỉ có họ mới làm được. Điều duy nhất mà các ông chủ không
thích ở công nhân Trung Quốc là họ ăn ở rất mất vệ sinh. Ngày trước, Formosa
còn cho họ ăn ở tại công trường, nhưng nay thì cấm tiệt, hết ca chiều, những
người không phận sự buộc phải ra ngoài.
(Còn nữa)
Không khí ở đây rất nghiêm ngặt. Mặc dù có mặt hàng nghìn công
nhân trên công trường, nhưng ai cũng lặng lẽ làm việc cật lực. Ở mỗi cụm công trình,
thường có một tháp cao, phía trên túc trực một người theo dõi, giám sát những
công nhân ở dưới. Tôi đánh liều trèo lên một tháp canh, lia ánh mắt khắp lượt
nhưng không thể nhìn thấy điểm cuối của công trường. Và chiếc ống khói xa tít
tắp phía chân trời đã dẫn đường cho tôi thoát khỏi “trận đồ bát quái” của đại
công trường Formosa.
Được, mất ở siêu dự án Formosa – Kỳ 2:
“Vùng đất đi đày” kêu cứu
TP – Để có được hơn 3.000 ha mặt bằng phục vụ dự án Formosa, trước
đó chính quyền Hà Tĩnh đã lập quy hoạch và từng bước di dời người dân đến vùng
đất mới.
Anh Chu Sỹ Hạ phải tháo dỡ nhà để con dâu không bị đuổi việc Ảnh:
Bảo Anh
Việc hàng nghìn hộ dân buộc phải rời bỏ quê cha đất tổ, cộng với
sự thiếu minh bạch, rồi o ép dân trong đền bù giải phóng mặt bằng của chính quyền
khiến cuộc sống của không ít người dân lâm vào khó khăn.
Tận khổ vì quy hoạch treo
Vũng Áng (Kỳ Anh) là một trong những vùng đất có khí hậu khắc
nghiệt nhất Hà Tĩnh. Nắng nóng, cộng với gió Lào, rồi những cơn bão dữ quần thảo
hàng năm khiến cuộc sống người dân cực khổ.
Theo các bậc cao niên trong vùng, chính vì sự khắc nghiệt của vùng
đất này, nên ngày xưa những người có tội trạng với triều đình đều bị lưu đày
tới đây.
Qua bao thế hệ, bằng sự kiên gan trước thiên tai, địch họa, cha
ông mới xây dựng nên những làng mạc như ngày hôm nay. Và biệt danh “vùng đất đi
đày” vẫn theo mãi người dân từ bấy đến giờ.
Rồi Khu Kinh tế Vũng Áng thành lập, dự án Formosa triển khai, vùng
đất này nằm trong diện quy hoạch dành mặt bằng cho dự án.
Ai may mắn thì được đền bù giải tỏa trước, còn không thì sống lay
lắt trong vùng quy hoạch: Không được phép xây mới hay cơi nới, sửa sang nhà cửa.
Con cái lớn lên dựng vợ gả chồng, gia đình khá giả thì mua đất nơi khác cho con
làm nhà, còn đa số cả mấy thế hệ chui rúc trong ngôi nhà rách nát.
Anh Trần Quốc Vũ, một người dân thôn Hải Phong, xã Kỳ Lợi cho
biết: Để chắc ăn vùng quy hoạch không có trường hợp xây dựng, cơi nới, sửa chữa,
từ lâu chính quyền đã chỉ đạo lực lượng cảnh sát giao thông (CSGT) của huyện
lập chốt tại đường vào Cảng Vũng Áng, không cho xe chở vật liệu (sắt, thép, xi
măng, gạch, ngói…) đi vào khu vực quy hoạch.
“Do không được sửa chữa, gia cố nên trang trại của tôi tan hoang
vì mấy trận bão lớn trong năm 2013 vừa rồi” – anh Vũ cho biết.
Đúng như lời anh Vũ nói, ngay trên đường vào cảng Vũng Áng, thường
xuyên có một ô tô tải nhẹ, cùng 3 – 4 CSGT túc trực, cấm xe chở vật liệu qua
lại.
“Có lần tôi chở xi măng vào cung cấp cho nhà thầu dự án Formosa, nhưng
vì đi lạc đường nên đã bị CSGT chặn lại không cho qua. Họ nghi tôi chở nguyên
vật liệu vào cho người dân xây nhà” – anh Nguyễn Nam, một lái xe tải kể lại.
Liên tục bị dọa đuổi việc
Thôn Hải Phong, xã Kỳ Lợi những ngày này được xem là “điểm nóng”
khi chính quyền ra quân giải tỏa dành đất xây dựng khu hậu cảng. Khi chúng tôi
đến Hải Phong cũng là lúc ông Chu Sỹ Hạ (49 tuổi) đang phải tháo dỡ nhà cửa,
quán hàng.
Ông Hạ kể: Con dâu Chu Thị Hoài đang dạy ở trường mầm non trên địa
bàn xã liên tục kêu cha phải tháo dỡ nhà cửa, quán hàng, nếu không cô hiệu
trưởng sẽ cho nghỉ việc.
“Vì thương con, tôi đã dỡ xong phần mái. Họ đến kiểm tra bảo dỡ
thế vẫn chưa được. Phải dỡ hết con dâu tôi mới không bị đuổi việc” – ông Hạ nghẹn
ngào.
Gần nhà anh Hạ, anh Nguyễn Văn Thành cũng phải tháo dỡ nhà xây
dựng trên đất ông cha để lại vì bị “sếp” dọa đuổi việc. Ô tô chất đầy đồ để chuẩn
bị chở đi gửi nhà người quen. Để sinh hoạt, anh Thành che tạm lán bên cạnh
tường nhà.
“Tôi bị lãnh đạo cơ quan ép, bắt phải di dời nhà cửa nếu không sẽ
mất việc làm” – anh Thành nói. Được biết, anh Thành hiện là công nhân làm việc
tại Cảng Vũng Áng với mức lương 3-4 triệu đồng/tháng.
Anh Chu Văn Hánh (37 tuổi), có một vợ và ba con. Anh Hánh làm nhà được
6-7 năm nay. Anh chuyên làm gạch táp lô, bán vật liệu xây dựng, tạo công ăn
việc làm ổn định cho 17 công nhân. “Trước thì họ gửi công văn dọa sẽ cắt điện,
sau bảo nếu không tháo dỡ nhà xưởng sẽ bị cưỡng chế. Nay công nhân đã nghỉ hết,
vợ chồng con cái sống không yên ổn, không công ăn việc làm” – anh Hánh nói.
Gia đình ông Văn Anh làm nhà từ khi chưa có dự án Cảng Vũng Áng.
Nay, chính quyền bảo phải dỡ nhà, nhưng không có quyết định thu hồi đất, không
đền bù đất cũng như hỗ trợ tài sản trên đất. “Tôi dỡ nhà thì vợ chồng, hai con
trai, hai con dâu và 7 đứa cháu biết ở đâu. Tôi đã nhiều lần kêu lên huyện,
huyện đổ về xã; hỏi xã, xã bảo đây là chủ trương của tỉnh. Thử hỏi, bây giờ tôi
biết kêu ai. Ai sẽ lo cho cuộc sống của chừng đó con người trong gia đình tôi –
ông Anh bức xúc.
* Tháng 1/2014, ông Võ Kim
Cự, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh có văn bản chỉ đạo việc thực hiện nhiệm vụ xây
dựng nông thôn mới, GPMB các công trình trọng điểm, đảm bảo an ninh trật tự, an
toàn xã hội tại Khu kinh tế Vũng Áng.
Trong đó, chỉ đạo UBND huyện Kỳ Anh: “Phối hợp với Ban quản lý Khu
kinh tế Vũng Áng rà soát, kiểm tra các chủ sử dụng đất trong vùng quy hoạch khu
hậu cảng, phân loại cụ thể để xử lý từng trường hợp và lập phương án bồi
thường, GPMB, tháo dỡ các công trình trong khu quy hoạch hậu cảng dứt điểm
trước ngày 30/3/2014”.
* Sau nhiều nỗ lực liên
lạc với lãnh đạo huyện Kỳ Anh để hỏi về những vấn đề đang diễn ra trên địa bàn
không thành, chúng tôi đã trực tiếp đến Văn phòng UBND huyện để đăng ký lịch
làm việc, tuy nhiên theo thông báo của Văn phòng thì lãnh đạo huyện đã kín lịch
nên chưa thể sắp xếp.
Qua trao đổi với ông Võ Tá Cương, Phó Chánh Văn phòng HĐND, UBND huyện
Kỳ Anh, ông Cương khẳng định: Việc cưỡng chế giải tỏa mặt bằng của huyện được
thực hiện đúng luật. Các trường hợp đang giải tỏa ở thôn Hải Phong, xã Kỳ Lợi
mà không đền bù là có lí do của nó.
Trước đây, xã Kỳ Lợi đã cho một số hộ dân mượn đất công để xây
dựng hàng quán, nay Nhà nước cần thì phải lấy lại chứ không thể đền bù.
Còn các văn bản của huyện yêu cầu nghỉ việc hay kỷ luật cán bộ,
công chức, viên chức.. liên quan đến giải phóng mặt bằng cũng không sai. Đã là
cán bộ đảng viên thì phải chấp hành các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà
nước, còn vi phạm thì phải kỷ luật.
Nguồn: “Vùng
đất đi đày” kêu cứu
|
|||||||
TP - Để có được hơn 3.000 ha mặt bằng phục vụ dự án Formosa, trước đó chính quyền Hà Tĩnh đã lập quy hoạch và từng bước di dời người dân đến vùng đất mới.
|
|||||||
|
Aperçu par Yahoo
|
||||||
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment