TRUNG QUỐC  - Bài đăng : Thứ ba 01 Tháng Năm 2012 - Sửa đổi lần cuối Thứ ba 01 Tháng Năm 2012

Tư bản Nhà nước Trung Quốc đang rạn nứt từ bên trong

Tuyên bố của thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo về các ngân hàng, được coi là một lời tuyên chiến chống lại trụ cột của tư bản Nhà nước Trung Quốc. Ông Ôn Gia Bảo trả lời báo giới, Bắc Kinh, 14/03/2012

Reuters

Anh Vũ  RFI

Ba thập kỷ cải cách và mở cửa, đảng Cộng sản Trung Quốc vẫn tự hào đã tạo dựng được một mô hình phát triển thành công. Bắc Kinh vẫn cho rằng việc đảng kiểm soát hệ thống ngân hàng và các doanh nghiệp lớn phần nào đã giúp cho nước này có những tăng trưởng kinh tế khá ngoạn mục trong hai thập kỷ qua. Nhưng giờ đây hệ thống này đã bộc lộ những giới hạn tạo ra những rạn nứt bên trong.

Tại Trung Quốc, nhiều tiếng nói đã lên tiếng về sự cần thiết phải thay đổi mô hình kinh tế, giảm bớt vai trò của nhà nước và đẩy mạnh tư nhân hóa. Phụ trang kinh tế báo Le Monde hôm nay có bài phân tích mặt trái của mô hình phát triển ở đất nước đông dân nhất thế giới với tựa đề :« Mô hình kinh tế Trung Quốc bị xói mòn từ bên trong ».

Nhìn từ bên ngoài người ta rất dễ có cảm nhận là mô hình kinh tế tư bản theo kiểu con lai của Trung Quốc vẫn đang vận hành tốt. Thế nhưng từ bên trong, hệ thống này đang bị chỉ trích dữ dội. Đặc biệt trên vấn đề vai trò chủ đạo của Nhà nước dựa trên việc nắm giữ ngân hàng ưu ái các tập đoàn Nhà nước. Cách làm này đang bóp nghẹt các doanh nghiệp tư nhân nhỏ.

Le Monde trích dẫn phát biểu của Thủ tướng Trung Quốc trực tiếp tấn công vào trụ cột của tư bản Nhà nước Trung Quốc như sau « Nói thẳng là các ngân hàng của chúng ta kiếm lời quá dễ. Tại sao ? Đó là bởi vì, một số nhỏ các ngân hàng chính đang chiếm vị trí độc quyền, điều này có nghĩa là người ta chỉ có thể đến với họ để vay vốn » và ông kết luận, « chúng ta phải phá vỡ thế độc quyền đó ».

Vấn đề này càng trở nên thời sự, nhất là từ sau khi xảy ra vụ đổ vỡ của các tổ chức tín dụng không chính thức ở thành phố Ôn Châu hồi cuối năm ngoái. Các ông chủ của thành phố kinh tế đầy năng động nằm ở phía đông đất nước này đã không thể nào vay vốn từ ngân hàng lớn, vì những ngân hàng này thích dành ưu đãi cho các doanh nghiệp nhà nước. Muốn có vốn, họ buộc phải đi vay của các tổ chức tín dụng tư nhân với lãi suất « cắt cổ ». Kết quả là không trả được nợ, hàng chục doanh nghiệp tư nhân bị phá sản, các con nợ bỏ trốn và có người phải nhảy lầu. Sự việc đã gây xáo động khắp Trung Quốc. Chính phủ, mới đây, đã thông báo sẽ để cho các ngân hàng tư nhân ở Ôn Châu lập các quỹ tín dụng phục vụ các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhưng theo các chuyên gia thì ít có khả năng quyết định này được phổ biến rộng rãi khắp cả nước, nơi mà ngân hàng nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo.

Các ngân hàng nhà nước thì lại chỉ muốn cho các doanh nghiệp nhà nước vay vốn vì họ được bảo đảm của nhà nước. Các doanh nghiệp nhà nước ở Trung Quốc họ là ai ? Theo Le Monde, trong các tập đoàn lớn như viễn thông, luyện kim…người đứng đầu bao giờ cũng do Ban tổ chức của đảng cộng sản sắp xếp và họ tất nhiên là những đảng viên và hơn nữa còn có mối liên hệ đặc biệt với các cấp lãnh đạo trung ương của đảng.

Le Monde nhận thấy, trong ba thập kỷ cải cách, đảng Cộng sản Trung Quốc đã để cho các công dân tự do làm giàu, lập các công ty, nhưng với điều kiện không nhường lại cho họ phần trung tâm của cỗ máy kinh tế. Ở Trung Quốc, nhà nước luôn kiểm soát phần lớn các lĩnh vực được đánh giá là « chiến lược » như ngân hàng, viễn thông, giao thông hàng không. Du khách có dù có được lựa chọn đi máy bay của Aire China, China Eastern hay China Southern thì cũng đều là trả tiền cho doanh nghiệp nhà nước. Tương tự như vậy đối với dịch vụ điện thọai di động. Có điều là hệ thống các doanh nghiệp nhà nước này không thúc đẩy cạnh tranh có lợi cho người tiêu dùng.

Theo Le Monde, hệ thống các doanh nghiệp nhà nước được ngân hàng sẵn sàng cho vay không tính toán vì họ luôn được Nhà nước đứng đằng sau bảo lãnh.

Giáo sư Hoàng Á Sanh thuộc Viện Công nghệ Massachusetts nhận định: « điểm yếu kém của tư bản Nhà nước là ở chỗ nó dẫn đến sự tập trung của cải vào tay một tầng lớp chính trị ưu tú hoặc có liên hệ về mặt chính trị chứ không vì lợi ích tăng trưởng. »

Theo giáo ông Michael Pettis, giáo sư đại học Bắc Kinh thì thực ra tư bản Nhà nước Trung Quốc cũng chẳng sáng tạo ra được cái gì ghê gớm. Đây là mô hình chủ yếu dựa trên sự đầu tư, trong đó ngùon tín dụng do Nhà nước chỉ đạo . Nhà nước chỉ đạo lãi suất, rủi ro tính dụng thì được xã hội hóa. Ban đầu thì mô hình này có tác dụng thúc đẩy tăng trưởng nhanh. Nhưng sự việc sẽ trở nên phức tạp khi mà khủng hỏang nợ xuất hiện. Mô hình này chỉ có thể duy trì đến một thời điểm nhất định sau đó phải bị từ bỏ. Theo giáo sư Pettis thì « ở Trung Quốc, nhiều người hiểu được điều đó, nhưng về mặt chính trị thì rất khó có thể từ bỏ mô hình này ».

Theo Le Monde, phe cải cách thì đã nhận ra được thời điểm cần phải xóa bỏ mô hình kinh tế hiện nay. Trong khi đó cánh bảo thủ thì lại cho rằng chấp nhận xem xét lại vai trò của nhà nước trong nền kinh tế và xã hội tức là đảng Cộng sản làm biến chất sâu sắc hệ thống và mất quyền lãnh đạo.