Cao Huy Huân - Suy đồi văn hóa và người trẻ
nhận thức kém
( do đâu: giáo
dục kém hay do sự gian ác cuả đảng cộng sản VN )
Thứ
Tư, ngày 28 tháng 1 năm 2015
Tôi từng nghĩ rằng mình rất may mắn được sinh ra và lớn lên trong một thời kì đang phát triển của đất nước. Được nhìn thấy những đổi thay và phát triển của một quốc gia, chẳng phải là điều rất đỗi hạnh phúc hay sao? Thế nhưng, sự thật là đất nước này là một quốc gia bất hạnh. Và sự bất hạnh đó xuất phát từ những con người không biết (hoặc là không muốn) cư xử cho đúng quy luật phát triển của thế giới. Mới rồi rộ lên chuyện các bạn trẻ viết những câu bậy bạ lên tấm bùa gỗ trong một lễ hội văn hóa Nhật Bản tổ chức ở Việt Nam. Càng thấm thía hơn cái gọi là cách cư xử đúng mực của người trẻ Việt.
Viết nhăng viết cuội, thậm chí là viết
bậy, dường như là một nét truyền thống của người trẻ Việt Nam hiện nay. Từ nhà
vệ sinh công cộng đến các hàng quán cà phê, rồi ra đến ghế đá công viên, thậm
chí là trên các di tích văn hóa lịch sử, đâu đâu cũng thấy những câu chữ phản
cảm và bậy bạ của những người sinh ra không muốn làm người có văn hóa. Thật sự,
những người trẻ khi viết ra những câu chữ ấy có cảm thấy mình làm việc đó sẽ
giúp mình hạnh phúc hơn, hay chỉ làm cho văn hóa mỹ quan xuống cấp trầm trọng.
Nên nhớ, chúng ta là một dân tộc có hơn 4000 năm văn hiến, chúng ta không phải
hạng hạ cấp của toàn nhân loại, cho nên đừng tự mình hành động như thể dân tộc
ta sinh ra không có truyền thống văn hóa tốt đẹp.
Thật đáng xấu hổ
khi đến thời buổi văn minh như thế này mà còn có những người trẻ dốt và vô văn
hóa đến mức đến Văn Miếu ở ngay trung tâm Thủ đô văn hiến để viết xằng viết
bậy. Đến cả văn hóa của dân tộc cũng bị bôi nhọ thì chẳng hiểu nỗi người trẻ
bao năm qua đã học gì từ nền giáo dục quốc gia? Không tôn trọng văn hóa dân tộc
của nước nhà và không tôn trọng văn hóa của quốc gia khác là hai điều vô cùng
cấm kỵ, thế mà người trẻ Việt Nam đã vi phạm cả hai.
Người Nhật Bản
là một dân tộc tự tôn rất cao, và họ cực kỳ yêu quý truyền thống văn hóa dân
tộc của họ. Thế mà những người trẻ Việt Nam vô văn hóa và vô ý thức đó đã biến
một lễ hội văn hóa thành vấn đề chỉ trích, và biến chính họ thành những kẻ thấp
kém trong mắt nhiều người khác. Những tấm bùa gỗ, tượng trưng cho những điều
ước mà người Nhật mong ước sẽ thành hiện thực trong năm mới, và những người trẻ
kia viết những câu viết nhảm nhí lên đấy. Có thể họ cho rằng những điều này vô
hại, hoặc có thể ước mơ của họ cũng bậy bạ như chính bản thân họ. Cần phải nhìn
rộng ra một chút về vấn đề viết, vẽ bậy này. Đó là thói quen tùy tiện của đại
bộ phận người trẻ trên mạng xã hội.
Gần đây xuất
hiện hiện tượng một số người quay clip và tung lên youtube với nội dung chửi
đời chửi người rất phản cảm. Quan trọng hơn là trong những clip đó có sự góp
mặt của những em học sinh nhỏ, thậm chí là học sinh cấp một. Nhưng clip chửi
bới trên mạng xã hội như vậy mặc dù chẳng ảnh hưởng về mặt thể chất đến ai,
nhưng rõ ràng đang phản ảnh một phần tối của văn hóa trẻ, và hơn nữa là ảnh
hưởng về mặt tinh thần của người xem, nhất là những bạn nhỏ. Tính lan tỏa của
những clip này rất cao. Youtube thậm chí sẵn sàng trả nhiều tiền cho những clip
có lượng người xem lớn, vì vậy mà chẳng màn nội dung có mang tính thẩm mỹ hay
không, nhiều người vẫn cố tình đăng các clip mang nội dung phản cảm, nhảm nhí
để thu hút nhiều người comment chửi bới và từ đó tăng lượt xem.
Mới đây nhất, trên Facebook một cô gái
trẻ đã đăng hình ảnh hỏa hoạn dữ dội tại một khu đông dân cư ở Sài Gòn kèm lời
bình luận rất thiếu ý thức, cô ta ví von đám cháy đó là pháo hoa mừng năm mới.
Cũng theo đó, có những status Facebook chửi cha mắng mẹ của những người trẻ chỉ
vì không hài lòng một số chuyện cá nhân. Chính sự suy đồi văn hóa đến mức tưởng
khó chấp nhận như vậy làm cho những ai chứng kiến phải lên tiếng. Để kết thúc
bài viết này xin mượn lời của một cư dân mạng để nói lên thực trạng đáng xấu hổ
này:
"Sự thiếu
nghiêm túc, thiếu chuẩn mực trong lời ăn, tiếng nói đã khiến cho nhiều bạn trẻ
có thói quen đùa cợt, nhạo báng, bàn luận vô tổ chức, thậm chí chửi rủa tục tĩu
bất luận điều gì, bất chấp ở đâu. Mạng xã hội đã tiếp tay cho điều đó."
Nếu như trước
đây, những kẻ “hiếu tục” chỉ có thể chọn vỉa hè, quán nước hay bờ tường khu phố
để “văng” ra những thứ bậy bạ, thì nay, họ đã có thể văng mọi thứ lên mạng xã
hội.
Nếu bạn tình cờ
kết bạn với một nhóm “teen” trên Facebook, bạn phải choáng vì mức độ tục tĩu
trong các status, comment của họ. Họ viết tục, chửi tục, bình luận tục tĩu trên
đó như một cách thức để xả stress. “Lên mạng chửi nhau đê” là thú vui của không
ít bạn trẻ. Lâu dần thành quen. Và trong một cộng đồng toàn những người tục tĩu
nói chuyện với nhau, chẳng cần biết trời cao đất rộng là gì (chỉ biết trên là
status, dưới là comment) thì sự bậy bạ có tính lây nhiễm và được nhân lên gấp
bội.
Môi trường mạng xã hội đang bị nhiễm bẩn
bởi sự tự do thái quá của nó. Người xưa nói rất đúng: “Ở cạnh chợ lâu không
biết cá tanh”. Thói quen bừa bãi (thích gì nói đấy), nói văng mạng mà vẫn được
Facebook cho lên, khiến dần dà người ta không còn biết chuẩn mực ở đâu. Còn
nhớ, sau khi danh thủ Beckham sang Việt Nam, trên Fanpage của anh có đăng tải
bức hình chụp một phụ nữ Việt Nam, một tay vừa lái xe máy, một tay giơ giơ điện
thoại chụp Beck trong xe với vẻ mặt hớn hở… Bức ảnh đó đã gây sốt và cộng đồng
mạng Việt Nam đã nhảy vào like, comment tán loạn, tranh luận, cãi chửi nhau rất
vô văn hóa ngay trên “tường nhà của Beckham” (dĩ nhiên là bằng tiếng Việt),
khiến cho nhiều người phải cầu mong Beckham đừng “google translate” những gì cư
dân mạng “văng”. Nếu không thì nhục quốc thể.
Những lá bùa gỗ là vật linh thiêng theo
quan niệm của người Nhật Bản, là nơi để mọi người suy nghĩ và thể hiện ước mơ
của mình. Nó cũng là nơi ghi lại lời cầu chúc cho năm mới. Sự khác biệt văn hóa
có thể khiến bạn chưa cảm nhận hết điều đó, nhưng chí ít, đó cũng là sản phẩm
văn hóa được treo lên nơi công cộng, chứ không phải là bức tường Facebook đầy
rác rến. Và ngay cả trên bức tường Facebook, nơi trưng ra với cả thế giới, bạn
cũng cần “viết có ý thức” để khỏi làm vấy bẩn nó, và vấy bẩn cả tiếng Việt. Khi
căn bệnh vô ý thức trong lời ăn, tiếng nói, trong suy nghĩ, bình luận… đã nhiễm
vào quá sâu trong một bộ phận giới trẻ thì những gì thể hiện ra trên lá bùa gỗ
chỉ là hậu quả tất yếu.
Văn hoá là gì?
·
·
·
·
Tin liên hệ
29.01.2015
Trong nhiều bài viết, trên blog cũng như trên
facebook, tôi hay dùng các khái niệm như văn hoá dân chủ và văn hoá độc tài,
văn hoá chiến tranh và văn hoá tham nhũng, văn hoá vô cảm, và văn hoá chụp
giựt, v.v…Một số bạn đọc ngạc nhiên, hơn nữa, phản đối: Với họ, văn hoá là
những gì tốt đẹp, do đó, không thể đi chung với những khái niệm như độc tài,
tham nhũng, vô cảm hay chụp giựt được.
Thật ra, nếu những bạn ấy biết tiếng Anh và
hay đọc sách báo tiếng Anh sẽ không thấy cách dùng của tôi có gì bất thường. Trong
tiếng Anh, ngay trên báo chí phổ thông, người ta cũng dễ dàng bắt gặp vô số kết
hợp kiểu văn hoá chính trị (political culture), văn hoá thể thao (sport
culture), văn hoá McDonald’s (McDonald’s culture) văn hoá bạo động (violence
culture), văn hoá nhà tù (prison culture), thậm chí, văn hoá hiếp dâm (rape
culture), v.v…
Những cách nói và hiểu khác nhau ấy gắn liền
với một vấn đề căn bản hơn: cách hiểu về khái niệm văn hoá.
Ở đây, xin nói ngay, cách hiểu khái niệm văn
hóa của người Việt thường khá hẹp, và thành thực mà nói, khá lỗi thời. Trong
cuốn Cơ sở văn hóa Việt
Nam do Trần Quốc Vượng chủ biên (1), văn hóa được định nghĩa
là “sản phẩm do con người sáng tạo, có từ thuở bình minh của xã hội loài người”
(tr. 17). Trong cuốn Tìm
về bản sắc văn hóa Việt Nam (2), Trần Ngọc Thêm định nghĩa:
“Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người
sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa
con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình.” (tr. 27). Trong khi cách
hiểu thứ nhất chỉ tập trung vào sản phẩm, cách hiểu thứ hai chỉ tập trung vào
khía cạnh giá trị của văn hóa. Cả hai, tuy là những yếu tố quan trọng, nhưng
chắc chắn không phải là nội dung duy nhất, hoặc, thậm chí, quan trọng nhất của
văn hóa.
Khái niệm văn hóa, thật ra, rộng và phức tạp
hơn thế rất nhiều. Theo Raymond Williams, “văn hóa là một trong hai hoặc ba chữ
phức tạp nhất trong tiếng Anh” (3).
Nó phức tạp, trước hết, vì nó thường xuyên
thay đổi theo thời gian. Thoạt kỳ thủy, ít nhất cho đến thế kỷ 17, quan niệm
văn hóa mang tính cá nhân (individual concept of culture), ở đó, nó mang ý
nghĩa như một sự đào luyện tâm trí để giúp vượt lên trên thế giới tự nhiên, bao
gồm cả bản năng của con người. Từ thế kỷ 17 trở đi, một quan niệm mang tính tập
thể về văn hóa (collective concept of culture) được hình thành, ở đó, yếu tố
nổi bật nhất là tính đẳng cấp: một số người hoặc một số dân tộc được xem là có
văn hóa và một số khác thì không hoặc nếu có, có rất ít (thường bị gọi là man
rợ) và cần được khai hóa (Cách nhìn này còn ảnh hưởng ở Việt Nam với sự đồng
nhất giữa giáo dục và văn hóa – với cách gọi “trình độ văn hóa” để chỉ trình độ
giáo dục – và với những khái niệm như “vô văn hóa” hay “thiếu văn hóa” thông
dụng). Từ thế kỷ 19 trở đi, một quan niệm mang tính thẩm mỹ về văn hóa
(aesthetic concept of culture) được ra đời, với một nội hàm mới: bao gồm những
thành tựu về văn học, nghệ thuật, âm nhạc, v.v... của một cộng đồng, từ đó, dẫn
đến việc hình thành khái niệm văn hóa cao cấp (high culture) và văn hóa bình
dân (popular culture) (4).
Khái niệm văn hóa phức tạp còn là vì nó vô
cùng đa dạng. Ngay từ năm 1952, hai nhà nhân chủng học người Mỹ, A.L. Kroeber
và Clyde Kluckholn đã sưu tập được 164 định nghĩa khác nhau về văn hóa. Điều
đặc biệt là các định nghĩa ấy có xu hướng tăng dần theo thời gian. Chẳng hạn,
theo Kroeber và Kluckholn, số lượng định nghĩa về khái niệm văn hóa xuất hiện,
từ năm 1871 đến 1920, là sáu; trong thập niên 1920, là 22; trong thập niên
1930, là 35; còn trong thập niên 1940, là một trăm (5). Theo chiều hướng phát
triển ấy, người ta có thể đoán số lượng các định nghĩa mới về văn hóa kể từ lúc
Kroeber và Kluckhohn xuất bản công trình nghiên cứu của họ hẳn còn nhiều hơn
nữa. Giới nghiên cứu thường sắp xếp các định nghĩa ấy theo một số khuynh hướng
chính như sau:
- Theo đề tài (topical approaches): nhìn văn hóa theo
từng phạm trù như tôn giáo, ẩm thực, văn học, điêu khắc, kiến trúc, v.v...
- Theo lịch sử (historical approaches): nhìn văn hóa
như một truyền thống hay di sản vốn được lưu truyền từ đời này sang đời
khác.
- Theo cách ứng xử (behavioural approaches): nhìn văn
hóa như những phong thái ứng xử được học tập và chia sẻ trong một cộng
đồng.
- Theo quy phạm (normative approaches): nhìn văn hóa
như những lý tưởng hoặc quy luật cần thiết cho cuộc sống.
- Theo chức năng (functional approaches): nhìn văn hóa
như những cách thức ứng xử nhằm thích nghi hoặc đối phó lại môi trường và
những điều kiện sống nhất định.
- Theo tâm thức (mental approaches): nhìn văn hóa như
những thói quen được di truyền từ đời này sang đời khác.
- Theo cấu trúc (structural approaches): nhìn văn hóa
như hệ thống các biểu tượng, ý tưởng và thực hành.
- Theo biểu tượng (symbolic approaches): nhìn văn hóa
như một hệ thống ý nghĩa tuy mơ hồ nhưng được cả xã hội chia sẻ.
Trong tất cả các khuynh hướng ấy, quan niệm
được nhiều nhà nhân học và văn hóa học đồng ý và sử dụng nhiều nhất là quan
niệm cho văn hóa, trước hết, là một hệ thống biểu trưng và ý nghĩa (system of
symbols and meanings) mà một cộng đồng đã tạo ra, và đến lượt nó, góp phần tạo
ra cộng đồng, trong đó, mọi người tồn tại không phải như những cá nhân riêng lẻ
mà là những thành viên của cộng đồng:
Tất cả đều sử dụng một khung nhận thức và
một bảng tiêu chí chung để diễn dịch và đánh giá thực tại, để phán đoán quan hệ
giữa người và người, từ đó, phân biệt thiện và ác, đạo đức và vô luân, đẹp và
xấu, hay và dở, những điều thích và những điều không thích, v.v... Chính trên
cơ sở hệ thống biểu tượng và ý nghĩa như vậy, người ta mới dần dần tạo dựng và
củng cố các hệ thống niềm tin và giá trị; và trên cơ sở các hệ thống niềm tin
và giá trị ấy, xây dựng các hệ thống thiết chế xã hội và chính trị cũng như các
phong cách ứng xử, bao gồm từ ngôn ngữ thân thể đến cách ăn mặc, ăn uống và các
phong tục tập quán khác; cuối cùng, dần dần hình thành các sản phẩm văn hóa như
văn học, âm nhạc, nghệ thuật, văn hóa dân gian, v.v...
Với cách hiểu văn hóa như một hệ thống biểu
trưng và ý nghĩa như vậy, chúng ta sẽ thấy những cách nói như văn hoá tham
nhũng, văn hoá độc tài hay văn hoá bạo động không có gì mâu thuẫn hay ngược
ngạo cả. Đó là những cách nhìn, cách nghĩ, cách diễn dịch và cách đánh giá của
cả một tập thể, lớn hay nhỏ, về một số hiện tượng nào đó. Ví dụ, chuyện tham
nhũng không phải chỉ là một động tác rút tiền từ túi mình để nhét vào tay người
khác mà còn bao hàm, đằng sau động tác ấy, những quan niệm đã thành nếp, chẳng
hạn, người ta tin hành động hối lộ ấy, một mặt, không có quan hệ gì đến đạo đức
hay danh dự; mặt khác, nó sẽ giải quyết vấn đề một cách rẻ và nhanh chóng hơn,
v.v… Cái gọi là văn hoá độc tài cũng vậy, nó bao hàm những cách hiểu khác nhau
về quyền (rights), về thẩm quyền (authority) và về quyền lực (power) để người
cai trị tự tin là mình làm đúng và những người bị trị hoặc chấp nhận hoặc đứng
lên phản kháng.
14
hrs ·
Nguyễn Thanh Phượng, Con
gái thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vừa thi đậu quốc tịch Mỹ. Lại thêm 1 khúc ruột
ngàn dặm mới từ giã thiên đường CS..
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment