Nguyên nhân gốc của nhiều tệ nan
Nguyễn Đình Cống
Xã hội VN hiện nay có
quá nhiều tệ nạn trầm trọng. Để phát triển đất nước thì một trong những
nhiệm vụ quan trọng là tìm cho đúng nguyên nhan gốc của tệ nạn để khắc phục.
Trước tiên xin nêu vài
hiểu biết về phạm trù nguyên nhân – kết quả : Trong một quá trình (QT), nguyên
nhân( NN ) có trước và tạo ra kết quả (KQ). Xét các QT liên tiếp nhau, KQ của
QT trước là NN của QT sau. Có KQ A0 là do NN A1, có A1 là do A2, có A2 là do
A3… Cứ truy như vậy trở về trước sẽ tìm ra một dãy các A kế tiếp và
nếu cứ truy mãi thì đến lúc bí và phải công nhận là “tại trời sinh ra thế” (Ngẫm hay muôn sự tại trời- Truyện
Kiều). Chỉ có thể truy đến một NN Ar nào đó thấy là vừa đủ để xem xét thì tạm
dừng lại. Như vậy A1 là NN trực tiếp còn Ar được xem là NN gốc. Một NN có thể
gây ra nhiều KQ khác nhau và một KQ cũng có thể do nhiều NN đồng thời gây nên.
Tìm NN là để biết,
quan trọng hơn là để xử lý. Với KQ tốt thì tìm cách tăng cường , với KQ
xấu thì tìm cách hạn chế hoặc xóa bỏ. NN trực tiếp, cụ thể thì dễ tìm,
còn NN gốc thì khó tìm hơn vì nó thường ở dạng ẩn giấu.
Về các tệ nạn của xã hội
VN hiện nay đã có một số người nghiên cứu tìm NN và đưa ra kết luận là: “có
không ít cán bộ, đảng viên các cấp, các ngành thoái hóa, biến chất”.
Tôi nghĩ, đó chỉ mới là NN trực tiếp chứ chưa phải là NN gốc. Biết NN trực tiếp
là cần nhưng chưa đủ, vì biết là để sửa chữa, nhưng khi mới biết NN trực tiếp
thì chỉ mới chữa ở ngọn chứ không chữa được từ gốc. Mà như vậy thì chữa
được chỗ này nó sẽ phát ra ở chỗ khác, mạnh hơn, rộng hơn. Phải tìm ra NN
gốc thì mới hy vọng chữa được cơ bản.
Phan Chu Trinh cho rằng
sự hưng hay suy của xã hội vấn đề cơ bản là ở dân trí, dân khí, vì thế
ông đã hết lòng cho công cuộc “Khai
dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh”.
Gần đây trang Bauxite nêu lại phương
châm ấy, đó là việc làm rất có ích. Trong tác phẩm Tổ quốc ăn năn
Nguyễn Gia Kiểng tập trung phân tích vào “ cơ sở văn hóa” của dân tộc, cho
rằng sự thịnh hay suy của đất nước gắn liền với nó. Tôi hoàn toàn tán thành các
quan điểm trên đây , chỉ xin bổ sung và giải trình thêm vài ý kiến.
Theo Duy thức luận
của Phật giáo thì một NN chưa thể tạo ra kết quả mà còn phải kết hợp với
“duyên”.
Thí dụ: 1 – Để có bông lúa thì nhân là gieo hạt thóc
giống ( gieo cây nào gặt cây ấy) còn duyên là điều kiện thuận
lợi cho cây lúa phát triển, trổ bông, kết hạt. 2 – Để xẩy ra đám cháy thì ngoài
nhân là nguồn làm phát sinh ra lửa, còn phải có vật liệu bắt lửa để
cháy, là duyên. 3 – Để xẩy ra một vụ trộm thì nhân
là kẻ trộm , còn duyên
là sự sơ suất của người có tài sản. Theo một cách giải thích khác thì không
phải chỉ có một mà ít nhất có hai yếu tố, kết hợp với nhau, một trong số
đó là nhân còn cái kia là duyên.
Nhân và duyên có thể đổi chỗ cho nhau. Trong thí dụ trên có thể
xem nhân là vật cháy được còn duyên
là ngọn lửa, nhân là sự sơ suất và duyên là tên trộm. Nhân
và duyên đều có trực tiếp và gốc rễ.
Về các tệ nạn của
xã hội VN, tôi đồng ý với nhiều nhà nghiên cứu và phân tich, NN gốc là từ nền
văn hóa còn mang nặng tàn dư phong kiến, nô lệ ( dân trí thấp, dân khí yếu, tư
lợi, tham lam, dối trá, đểu cáng…). Tôi xin bổ sung một yếu tố khác, hoặc
theo Duy thức luận là nêu ra cái “ duyên”.
Đó là những phần độc hại của chủ nghĩa
Mác-Lênin ( CNML ). Tôi không qui kết toàn bộ CNML là độc hại mà chỉ
nêu những phần độc hại trong ấy. Đó
là đấu tranh giai cấp, chuyên chính vô sản, là công hữu hóa, tập thể hóa tư
liệu sản xuất, là tuyên truyền sự tốt đẹp của CNCS. Tôi cho rằng việc
nêu NN của các tệ nạn tại VN là do một số không ít cán bộ thoái hóa biến
chất là không sai nhưng chỉ nói ra chuyện mọi người đã biết rõ, thể
hiện sự nhận thức nông cạn hoặc sự cố tình bưng bít NN cơ bản.
Thử hỏi, với một
tổ chức chặt chẽ như ĐCSVN, tại cuộc bầu cử ở bất kỳ cấp nào, vào bất kỳ lúc
nào cũng đều nêu cao khẩu hiệu sáng suốt lựa chọn người xứng đáng, với một thể
chế chặt chẽ lựa chọn công chức nhà nước với tiêu chuẩn cao, rõ ràng và
thi tuyển hẳn hoi thế thì
cái bọn thoái hóa biến chất ở đâu chui ra, lọt vào từ ngõ ngách nào, mà sao lại
nhiều thế và tại sao thấy rõ chúng nó rồi mà về cơ bản chẳng làm gì được, không
những thế càng chống thì càng phát triển. À, thì ra có cơ chế sinh ra
bọn ấy, bảo vệ cho bọn ấy, đó là sự độc quyền của nền chuyên chính vô sản mà
chủ yếu là độc quyền của một số người giữ cương vị cao trong đảng nấp dưới
chiêu bài tập trung dân chủ, đó là sự toàn trị của ĐCS, đó là việc bầu cử và
thi tuyển chỉ là hình thức còn thực chất được điều khiển bởi thế lực chính trị
và đồng tiền.
Những tệ nạn hiện nay,
dù ở lĩnh vực nào, cấp độ nào thì phần lớn có thể quy về phạm trù đạo
đức. Phạm trù này dựa vào 2 trụ cột chính là lực lượng quản lý xã hội và truyền thống văn hóa, trong đó
lực lượng quản lý đóng vai trò rất quan trọng vì nắm quyền lực. Tôi biết một
câu như sau: “ Muốn biết đạo
đức thật sự của một người hãy cho họ quyền lực và xem họ sử dụng quyền đó như
thế nào”. Suy rộng ra: “ Muốn biết
đạo đức của một đảng chính trị hãy xem cách họ hành động lúc đã nắm chắc chính
quyền, cách họ sử dụng sức mạnh của quyền lực như thế nào” ( chứ không
phải nhìn vào lúc họ đang cần vận động người khác ủng hộ để giành hoặc
cướp chính quyền ).
Theo Duy thức luận
có thể biểu diễn : Đạo đức XH = KQ [Quản lý xã hội (QL) + nền văn
hóa (VH) ]. Ở đây dùng dấu = , dấu + không phải là phép toán số học mà gần
giống như là “ phép hội” trong lôgic mờ. Trong phép hội lôgic thì hai
thành tố là độc lập, nhưng trong xã hội thì QL và VH không hoàn toàn độc
lập mà có ảnh hưởng qua lại. Một thí dụ là ĐCSVN đã có nghị quyết về
xây dựng và phát triển văn hóa ( NQ 9 khóa IX. Tôi chỉ nói là có NQ về văn hóa
chứ chưa bàn đến những chỗ đúng – sai, hay – dở của NQ đó ).
Tìm hiểu về văn hóa của
người VN thấy rằng chúng ta có nhiều phẩm chất tốt đẹp và có không ít tính cách
xấu xa. Vì đang bàn về NN tệ nạn nên tôi xin phép không kể ra các phẩm chất tốt
mà nhiều người đã biết rất rõ, chỉ xin mạo muội kể ra một số, chưa đầy đủ, các
tính cách xấu. Chúng cũng đã được nhiều người nói đến. Đó là thói tham lam ích
mình hại người, là thói nặng về tranh giành mà nhẹ về nhường nhịn, là thói dối trá,
lừa lọc, là tâm lý nô lệ, chấp nhận chịu hèn để giữ thân, gió chiều nào
che chiều ấy, là v.v… Chỉ xin tạm dừng lại ở chỗ kể ra một vài thói xấu,
còn chưa truy tiếp NN nào tạo ra chúng.
Những thói xấu này không phải bao
giờ cũng gây ra tệ nạn. Trong lịch sử mấy ngàn năm có thể kể ra nhiều giai đoạn
thịnh trị, đạo đức được đề cao, tình người được tôn trọng, những thói xấu bị co
lại, bị dìm xuống, chúng chỉ gây ra tệ nạn dưới những thời phong kiến suy đồi
và trong thời gian gần đây khi gặp môi trường thuận lợi, kết được
với NN khác phù hợp ( gặp được duyên ).
Về quản lý xã hội,
có lẽ chỉ có một số nước, trong đó có VN mới có khái niệm đảng lãnh đạo,
còn phần lớn các nước chỉ có khái niệm đảng
cầm quyền, đảng này lo việc chủ yếu là thành lập chính phủ, còn việc quản
lý, điều hành các hoạt động xã hội là của chính quyền. Mà quản lý là do kết hợp
hai nhân tố cơ bản là con người (quan chức, cán bộ ) và thể chế chính trị.
Về thể chế, trong bài
“Đuổi hổ rước sói” tôi đã phân tích việc một số người yêu nước vì đấu
tranh cho cho nền độc lập mà đã rước nhầm thần sói về để thờ, đó là chủ nghĩa
Mác Lênin ( CNML). Trong bài đó tôi cũng đã phân tích việc chưa thể dùng CNML
trong quản lý xã hội. Trong CNML có những mặt tốt cho cách mạng vô sản nhưng
vì đang phân tích NN của tệ nạn nên tôi không trình bày những mặt tốt đó mà chỉ
xin phân tích một số tác hại của nó ( đã nêu ở đoạn trên ) trong vai trò nhân
hoặc duyên, trong việc kết hợp và làm trầm trọng thêm các tật xấu của
con người. Sự gặp nhau giữa hai yếu tố vừa kể thường không dừng lại ở mức kết
hợp mà nhiều khi trở thành cộng hưởng, làm cho tác hại tăng lên rất nhiều. Có thể
kể ra hàng ngàn, hàng vạn dẫn chứng về sự kết hợp đó ở mọi cấp độ, chỉ xin nêu
ra vài chuyện.
Sai lầm của Cải cách
ruộng đất là do kết hợp sự tàn bạo, sự vô nhân đạo của đấu tranh giai cấp với
thói xấu tham lam của bần cố nông, sự lưu manh của những kẻ cơ hội. Sự cải tạo
tư sản gây nên suy sụp một bộ phận của nền kinh tế là do kết hợp lý thuyết đấu
tranh giai cấp với sự ngu dốt của người này và sự thất thế của người kia. Sai
lầm của hợp tác hóa làm kiệt quệ nền nông nghiệp là do sự áp đặt việc tập thể
hóa sản xuất kết hợp với thói xấu quen nô lệ của nông dân. Tệ nạn dối trá tràn
lan là sự kết hợp của nhu cầu tuyên truyền về sự tốt đẹp chưa có với tính xấu lươn
lẹo của người dân. Tệ nạn đàn áp ý kiến trái chiều, ngăn cấm tự do
ngôn luận là do kết hợp sự chuyên chính với thói độc đoán của phong kiến
và thói xấu hèn nhát, lo sợ của số đông. Tệ nạn cán bộ, quan chức kém năng lực,
gây ra nhiều sai phạm trong công việc là do kết hợp độc quyền chuyên chính vô
sản với thói xấu muốn làm quan để hưởng vinh hoa phú quý, để đục khoét công
quỹ, để vơ vét, để ra oai với người yếu thế.
Chủ nghĩa Mác được sinh ra
tại các nước tư bản phát triển nhưng tại nhiều nước Âu Mỹ có dân trí cao, người
ta không chấp nhận đấu tranh giai cấp và chuyên chính vô sản nên nó chỉ tồn tại
như một học thuyết. Tại Liên xô và các nước Đông Âu cũng nhờ dân trí cao mà
người ta đã sớm nhận ra và từ bỏ CNML. Trung quốc, về hình thức vẫn giữ CNML
nhưng thực chất chỉ giữ lại chuyên chính của ĐCS còn vứt bỏ các thứ khác, và
như vậy đã phạm vào tội dối trá, lừa bịp. Tại Cuba, tuy cũng du nhập CNML nhưng
nhờ dân trí cao nên các độc hại không có cái kết hợp để tạo nên tệ nạn lớn. Tại
VN, CNML được tiếp nhận và phổ biến tương đối nhanh, ngoài việc hy vọng dựa vào
nó để đấu tranh giành độc còn là vì dân trí thấp, không thấy được mầm
mống độc hại trong đó.
Đến khi ĐCS thực thi sự toàn trị thì các mầm mống
độc hại phát tác, nó kết hợp, nó cộng hưởng với những thói hư tật xấu vốn có
sẵn và nằm im trong văn hóa dân tộc để gây ra nhiều tệ nạn, càng ngày càng trầm
trọng. Một số người nhầm lẫn, cho rằng dù sao dân tộc VN cũng nhờ CNML mà làm
CM thành công, mà chiến thắng trong các cuộc chiến tranh. Sự nhầm lẫn ấy là kết
quả của quá trình tuyên truyền một chiều, phiến diện. Trong bài “ Tản mạn về
lòng yêu nước thời cộng sản” tôi có phân tich là CNML vào được VN là nhờ bám vào
lòng yêu nước, nhưng rồi lại dùng người yêu nước này chống lại người khác cũng
yêu nước.
Cách mạng tháng Tám do
Việt Minh (VM) thực hiện. Mục tiêu của VM là đánh Pháp, đuổi Nhật, giành độc
lập, lật đổ phong kiến. Thế nhưng một số người nghiên cứu lịch sử cho rằng thực
chất của CM Tháng Tám chỉ là nội chiến, cướp chính quyền vì vào thời gian đó
vua Bảo Đại và chính phủ Trần Trọng Kim đã tuyên bố Việt nam độc lập, xóa bỏ
hiệp ước ký với Pháp, thoát khỏi sự đô hộ của Pháp, hệ thống cai trị của Pháp
đã bị Nhật tiêu diệt và đến lượt Nhật đã đầu hàng Đồng minh. Việc chúng ta
giành chiến thắng trong chiến tranh chủ yếu không phải nhờ áp dụng các lý thuyết
của CNML như đấu tranh giai cấp, chuyên chính vô sản. Mà hễ cứ mỗi lần vận dụng
CNML vào đời sống như CCRĐ, hợp tác hóa, cải tạo tư sản, kinh tế quốc doanh,
đàn áp xu hướng bất đồng quan điểm là mỗi lần tạo nên tai họa.
Chỉ những khi làm ngược lại với CNML như khoán hộ trong nông nghiệp, như mở
rộng kinh tế thị trường, như không công nhận có giai cấp thù địch thì mới phát
triển được phần nào.
Muốn khắc phục, muốn
dẹp bỏ tệ nạn thì hay nhất, tốt nhất là xóa được, cải thiện được những tật xấu
trong nền văn hóa và từ bỏ được CNML để xây dựng một thể chế thật sự dân
chủ, trong sạch. Xóa bỏ, cải thiện tật xấu văn hóa là cần nhưng đó là việc làm
lâu dài, không thể một sớm một chiều. Từ bỏ CNML là việc có
thể làm được nhanh nhưng đòi hỏi phải có sự thông minh và dũng cảm ( Liên xô và
các nước Đông Âu chỉ tiến hành trong hòa bình, khoảng 1 năm là xong mọi việc,
có nước như Rumani và thống nhất nước Đức chỉ diễn ra trong vài tuần).
Sẽ là
rất tốt khi tự trong các cán bộ cấp cao của ĐCSVN có được một số người giác ngộ
quyền lợi dân tộc, thấy được tác hại của CNML, dũng cảm vận động từ bỏ nó
kết hợp đổi tên đảng (vì tên ĐCS phải gắn chặt với CNML ). Làm được như vậy sẽ
bảo vệ được tổ chức đảng và cứu được dân tộc khỏi rơi vào cảnh tụt hậu triền
miên. Đối với đại đa số nhân dân, chính quyền nên để cho các tổ chức dân
sự hoặc cùng các tố chức đó dàn dựng các buổi thảo luận, tranh luận về CNML, về
cái được cái mất của CM và chuyên chính vô sản. Làm được như thế sẽ góp
phần nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí, xây dựng nền văn hóa theo tinh
thần Nghị quyết 9 của ĐCSVN về xây dựng và phát triển văn hóa con người VN đáp
ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
N.Đ.C.
Nguồn: Tác giả gửi BVN
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment