Việt Thức Phỏng Vấn Cô Huỳnh Thục Vy về Tuyên Cáo Thành Lập “Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam”

Việt Thức Phỏng Vấn Cô Huỳnh Thục Vy về Tuyên Cáo Thành Lập “Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam”

Lưu Nguyễn Đạt, TS & LS
April 24, 201411 B�nh Luận

Cô Huỳnh Thục Vy là một cây bút biên khảo xuất sắc,[1] đồng thời là một nhà hoạt động chính trị trẻ can trường có nhiều ảnh hưởng tại Việt Nam và được quý mến tại hải ngoại.  Cô là con gái của nhà văn bất đồng chính kiến Huỳnh Ngọc Tuấn và thường sinh hoạt chung với giới trí thức trẻ dấn thân cứu nước, trong đó có em trai là Huỳnh Trọng Hiếu.  Cô thường phát biểu lập trường văn hoá, chính trị, tôn giáo khác với quan điểm của chính quyền Việt Nam, do đó cô và gia đình luôn luôn bị sách nhiễu và trừng phạt tại Tam Kỳ, Sài Gòn, Hà Nội.

Ngày 25.11.2013, tổ  chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam được thành lập, với sự tham gia của các phụ nữ trên khắp nước và cô Huỳnh Thục Vy là một trong 9 sáng lập viên/vận động viên của Tổ chức.[2]

Việt Thức [1]: Xin cô Huỳnh Thục Vy cho độc giả Việt Thức biết những lý do và trong hoàn cảnh nào tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam được thành lập?

Huỳnh Thục Vy:

Trước tiên, xin cám ơn Việt Thức đã dành cho tôi cuộc phỏng vấn quan trọng này. Hiện nay, Việt Nam có Hội Liên Hiệp phụ nữ Việt Nam, nhưng tổ chức này không mang giá trị dân sự, không độc lập và vì thế không thể thực sự bảo vệ quyền lợi của phụ nữ Việt Nam. Mục tiêu của tổ chức này là lừa mị dân chúng, lôi kéo những phụ nữ có tham vọng vào làm việc trong tổ chức này để thay mặt đảng giám sát các hoạt động có liên quan đến nữ giới trong xã hội. Nói chung, Hội phụ nữ hiện đang tồn tại ở Việt Nam là cơ quan ngoại vi của Đảng cộng sản, chỉ nhằm mục tiêu tối thượng là phục vụ quyền lợi chính trị của đảng cộng sản. 

Quyền  lợi của phụ nữ Việt Nam bị bỏ ngỏ. Nhu cầu khẩn thiết được đặt ra là phải có một tổ chức xã hội dân sự được thành lập và hoạt động thiện nguyện, phi chính trị nhằm bảo vệ phụ nữ Việt Nam trước những hành xử vi phạm Nhân quyền của chính quyền. Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam ra đời vì lý do đó. Việt Nam mới vừa trúng cử vào Hội đồng nhân quyền Liên hiệp quốc, thế giới đang ở trong “16 ngày hành động” nhằm loại bỏ Bạo lực nhắm vào phụ nữ, và các tổ chức NGO quốc tế cũng như chính giới các quốc gia tự do hết sức quan tâm đến sự thiếu vắng một tổ chức dân sự ở Việt Nam thực sự vì phụ nữ Việt Nam. Trong bối cảnh đó, chúng tôi công bố sự ra đời của PNNQVN.

Việt Thức [2]: Xin cô cho biết vắn tắt về [b] Tôn Chỉ của tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam? [b] những ưu tiên khẩn thiết trong giai đoạn khai mở? và [c] những dự phóng quan trọng, khả thi trong tương lai?

Huỳnh Thục Vy:

Tôn chỉ của Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam là phi lợi nhuận, phi chính trị, độc lập và chỉ làm việc liên quan đến Nhân quyền. Nhân quyền là điểm khởi đầu mà cũng sẽ là sợi chỉ xuyên suốt, kết nối tất cả các hoạt động của chúng tôi.

Những ưu tiên khẩn thiết trong giai đoạn khai mở này là kết nạp thêm thành viên, cả quốc nội lẫn hải ngoại. Tôi hy vọng rằng Việt Thức sẽ giúp chúng tôi truyền đạt nguyện vọng này của Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam nhắm vào các phụ nữ hải ngoại quan tâm đến vấn đề nhân quyền trong nước. Chúng tôi tha thiết kêu gọi sự giúp đỡ về ngoại giao cũng như tài chính của đồng bào hải ngoại và sự tham gia làm thành viên của các chị em phụ nữ ở hải ngoại.

Mạng xã hội và internet đã kết nối mọi người Việt yêu nước lại với nhau, nhiều nhóm đã ra đời trên mạng ảo. Hoạt động giới thiệu của chúng tôi cũng nhờ thế giới ảo này mà được quảng bá. Thế nhưng, chị em chúng tôi vẫn chú trọng vào những hành động trong thế giới thật. Trong tương lai chúng tôi sẽ tổ chức nhiều buổi thảo luận offline để phổ biến kiến thức Nhân quyền cho chị em phụ nữ, tổ chức các buổi dã ngoại Nhân quyền hoặc đi phân phát các tài liệu và tin tức về Nhân quyền cho những phụ nữ chưa có điều kiện tiếp cận, chúng tôi cũng gây quỹ để hỗ trợ cho mẹ, vợ, con cái của những tù nhân lương tâm, đi viếng thăm các trường hợp phụ nữ vị sách nhiễu đàn áp nói chung…Và chúng tôi nghĩ rằng, nếu có được sự ủng hộ tài chính rộng rãi, đặc biệt từ đồng bào hải ngoại, để có một ngân quỹ vừa đủ, chúng tôi sẽ thực hiện thành công các hoạt động này.

Việt Thức [3]: Xin cô nói rõ [a] Tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam có phải qua một thủ tục đăng ký, khảo sát gì trước khi sinh hoạt?  [b] Liệu Tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam có liên hệ gì với Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam? [c] Hoặc Tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam có chịu ảnh hưởng, chỉ thị gì của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam? [d] Cô có nhận định gì chung về “thực trạng” hay “vấn nạn” này?

Huỳnh Thục Vy:

Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam là một mạng lưới nối kết các chị em phụ nữ quan tâm và muốn dấn thân cho quyền  lợi của phụ nữ Việt Nam. Với sự hiểu biết của mình về quyền tự do lập hội, chúng tôi biết chúng tôi có quyền ngồi lại với nhau trong một tổ chức xã hội dân sự như thế này bất chấp thái độ của chính quyền Việt Nam. Chúng tôi biết dù chúng tôi đăng ký, chính quyền sẽ không cấp giấy phép hoạt động nên chúng tôi chỉ thông báo cho họ biết một cách gián tiếp qua các hoạt động public relations trên mạng internet. 

Quyền tự do lập hội là quyền phổ quát mà Việt Nam đã có những cam kết quốc tế thực hiện nó. 

Quyền này không phải là một đặc ân để chúng tôi phải tự tạo ra mối quan hệ xin-cho với chính quyền.  Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam không có liên hệ gì với Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam, càng không chịu ảnh hướng hoặc nhận chỉ thị từ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. 

Xã hội dân sự là xu hướng phát triển tất yếu để một đất nước được dân chủ hóa và để đảm bảo quyền tự do của người dân. Hiện nay Việt Nam không thực sự có xã hội dân sự vì các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp hoàn toàn nằm dưới ô dù của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và nhận lệnh từ đảng cộng sản VN. Người dân Việt Nam khao khát tự do phải tự tìm cách hình thành những tổ chức xã hội dân sự thực sự bảo vệ quyền và tự do của mình vào một thời điểm thích nào đó. Và chúng tôi nghĩ thời điểm đó đã bắt đầu.

Việt Thức [4]: Tại Việt Nam vào tháng 8/2013, luật gia Lê Hiếu Đằng đã đề xuất việc thành lập đảng Dân chủ Xã hội. [a] Cô nghĩ sao về hiện tượng “diễn biến” này? [b] Liệu có thật, đây là một đảng đối lập chân chính, bằng cớ?  hay cũng chỉ là một “đảng đối lập cuội” như các tổ chức chính trị ngoại vi dưới cái ô-dù phủ lớn [monolithic political umbrella] của đảng phiệt CSVN, theo đúng tiêu chuẩn: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân (“có” hư danh) làm chủ”?

Huỳnh Thục Vy:

Dạ thưa, việc đề xuất thành lập và việc đi vào hoạt động là một quãng đường rất dài. Nếu không có nỗ lực thực tế, bản lĩnh chính trị và đạo đức, và sự ủng hộ đủ lớn thì đoạn đường này còn dài hơn, thậm chí khó đến đích. Tôi có gặp nhiều người trong nhóm 72, dù quan điểm chính trị của tôi và họ có khoảng cách đáng kể, tôi thực sự cảm nhận nhiều người trong số họ thực sự có tấm lòng đối với đất nước. Nhiều người chưa có đủ bản lĩnh để xé bỏ thẻ Đảng của mình và đó là một trong những trở ngại rất lớn mà nhóm trí thức xuất thân cộng sản này phải đối mặt. Riêng cá nhân tôi không ủng hộ lập trường chính trị kiểu “Dân chủ xã hội” vì xu hướng chính trị của tôi là Dân chủ tự do đặt trên nền tảng chủ nghĩa tự do, không phải chủ nghĩa xã hội. Chắc chắc đồng bào hải ngoại còn nhiều nghi ngờ về những trí thức cộng sản này, điều đó là hữu lý, xuất phát từ những vấn đề lịch sử. Nhưng tôi có thể khẳng định rằng rất nhiều người trong số họ thật lòng yêu nước.

Việt Thức [5]: Gần đây Diễn Đàn Xã Hội Dân Sự (XHDS) được chính thức khai trương vào ngày 23-9-2013. Với cao trào xã hội dân sự đang phát khởi đúng lúc tại Việt Nam, liệu [a] tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam có ý định “liên kết” với các tổ chức bạn hay không? Xin Cô xác định danh sách các tổ chức XHDS hiện hữu trong thế “liên kết” đó, đồng thời cho biết [b] lý do phối hợp? [c] ưu điểm kết sinh bổ túc? hay trở ngại vì lập trường khác biệt?

Huỳnh Thục Vy:

Hiện tại, chúng tôi nỗ lực tìm kiếm sự liên kết với các NGO quốc tế, vì họ có đầy đủ kinh nghiệm tổ chức và làm việc có thể chia sẻ với chúng tôi. Sự liên kết  với các hội đoàn mới thành lập trong nước là cần thiết nhưng điều đó tùy thuộc vào mức độ khác biệt của tôn chỉ hành động. Tôn chỉ của chúng tôi là Nhân quyền và phi đảng phái, chúng tôi không muốn liên kết với những tổ chức có màu sắc chính trị. Diễn đàn xã hội dân sự có rất nhiều đảng viên Đảng cộng sản, đó là một trong những trở ngại lớn cho việc liên kết. 

Việt Thức [6]: Song song với Tuyên Cáo Thành Lập Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam — Vietnamese Women For Human Rights, quý Tổ chức có đính kèm hình ảnh những cuộc gặp gỡ với bà Jenifer và hai đồng sự, Đại Sứ Quán Hoa Kỳ tại Hà Nội ngày 18/11/2013; với ông Felix, Đại sứ quán Đức; với Ông David Skowronski, DSQ Australia; với Ông Jean-Philippe Gavois, DSQ Pháp; với các vị trong DSQ Thụy Điển, v.v. — trong sự vắng mặt của đại diện ngoại giao Nga, Trung quốc, Bắc Hàn, Kampuchia, v.v. Phải chăng Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam muốn [a] tỏ rõ lập trường nhân bản dân chủ tự do? [b] đồng thời vận động sự hưởng ứng của cộng đồng thế giới tự do? [c] và từ kênh đại sứ quán trên, tìm cách “liên kết” tương trợ với các tổ chức nhân quyền phi-chính-phủ [Non-Governmental Organizations] liên hệ?  [d] Ngoài ra, Cô có nghĩ người Việt tự do tại hải ngoại có thế giúp được gì cho sự phát triển của tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam — Vietnamese Women For Human Rights hay không”?

Huỳnh Thục Vy:

Chúng tôi xác định rõ ràng rằng chỉ có những quốc gia có sự thực hành chính trị minh bạch, tự do và tôn trọng Nhân quyền ở chính quốc gia họ thì họ mới hưởng ứng và ủng hộ cho nỗ lực vận động Nhân quyền của chúng tôi. Chúng tôi còn dự định sẽ vận động nhiều cơ quan ngoại giao nước ngoài khác như Hàn Quốc, Nhật Bản… Nhưng chúng tôi không hy vọng gì vào thiện chí của các quốc gia là hung thần của Nhân quyền như Trung quốc, Bắc Hàn, Nga… Chúng tôi tìm cách liên hệ với các NGO quốc tế một cách trực tiếp hoặc gián tiếp qua các Đại sứ quán các quốc gia tự do, đặc biệt chúng tôi muốn làm partner với các tổ chức bảo vệ phụ nữ trên khắp thế giới. Đối với cộng đồng Việt Nam hải ngoại, chúng tôi nhận thức rằng nỗ lực của chúng tôi sẽ gặp rất nhiều khó khăn nếu không có sự ủng hộ và trợ giúp của quý vị. Vì vậy, chúng tôi tha thiết kêu gọi sự hỗ trợ, đồng hành của quý vị đặc biệt là sự tham gia làm thành viên của các chị em hải ngoại.

Việt Thức [7]: Với tư cách một người đấu tranh đòi dân chủ và sáng lập viên Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam, Cô nghĩ sao [a] về hiện tượng Việt Nam, ngày 12 tháng 11 năm 2013, được “thắng cử” vào Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc giữa lúc những tai tiếng về vi phạm nhân quyền của Hà Nội vẫn tiếp tục leo thang? [b] Đó là việc đáng mừng, hay đáng lo ngại? 

Huỳnh Thục Vy:

Việt Nam được vào Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp quốc là một sự sỉ nhục cho một định chế có mục tiêu bảo vệ nhân quyền. Ủy ban Nhân quyền LHQ từng thất bại và bị mất niềm tin vì đã bầu cho Lybia dưới thời Gaddafi làm chủ tịch Ủy ban Nhân quyền LHQ vào năm 2003. Đây là hai sự kiện tiêu biểu mà tôi xem là một cú vỗ mặt đối với những người đang dấn thân và bị đàn áp vì nỗ lực bảo vệ Nhân quyền của họ. Nhưng là một người hoạt động, với sự lạc quan bắt buộc phải có, tôi tạm tin rằng Hoa Kỳ và các quốc gia dân chủ tự do không thể lập ra một thiết chế mới, thay thế cho một thiết chế cũ đã thất bại, rồi lại dẫm lên vết xe đổ của Ủy ban Nhân quyền. Hoa Kỳ, trong giai đoạn này, phải chứng tỏ cho thế giới biết họ là người đàn anh về Quyền lực mềm trong nỗ lực thực sự về Nhân quyền trên thế giới. Nếu không có quyền lực mềm là các giá trị tự do dân chủ nhân quyền làm nền tảng, sức mạnh quân sự, kinh tế, chính trị chưa đủ để Hoa Kỳ lãnh đạo thế giới.

Việt Thức [8]: Với tư cách một nhà luật học, [a] Cô có đồng ý với Luật sư Trần Thanh Hiệp khi ông cho rằng “Việt Nam không có hiến pháp mà chỉ có cương lĩnh của đảng”?  Theo Cô [b] tình trạng 486/488 Đại biểu Quốc hội Nhà nước Cộng sản Việt Nam bỏ phiếu “ấn nút” chấp thuận [gần 100%] Hiến pháp sửa đổi vào ngày 28/11/2013 sẽ có hậu quả gì?

Huỳnh Thục Vy:

Dạ thưa, tôi không phải là một nhà luật học. Tôi chỉ được học cử nhân luật trong một trường Đại học tệ nhất trong các trường ở Việt Nam. Đam mê của tôi cũng không phải là luật pháp mà là Chính trị học [Political science]. Nhưng với kiến thức trung bình của mình, tôi đồng ý với ý kiến của luật gia Trần Thanh Hiệp, với những bằng chứng thực tế mà tất cả chúng ta đều biết.  Đảng cộng sản Việt Nam đã cho sửa đổi Hiến pháp để lặp lại gần như toàn bộ, trừ một số điều còn phản động hơn Hiến pháp cũ. Điều đó cho thấy Đảng này vẫn ngoan cố giữ chế độ độc tài và phụ thuộc hoàn toàn vào Trung cộng, bất chấp những biến động quan trọng trên thế giới. Điều đó theo tôi, là chỉ dấu cho sự xuất hiện một con hẻm cụt trước mặt đảng và chế độ cộng sản Việt Nam. Còn đối với người dân Việt Nam, từ trước nay Hiến pháp chẳng có ý nghĩa gì và Hiến pháp mới này cũng không nằm ngoài số phận đó.

Việt Thức [9]: Với tư cách một người đấu tranh đòi dân chủ, Cô nghĩ sao [a] về Nghị định 174/2013/NĐ-CP mới được ban hành, xử phạt nặng, từ 70 đến 100 triệu đồng, các hành vi tuyên truyền chống phá nhà nước Việt Nam và truyền bá tư tưởng phản động?  [b] Cô và gia đình có kinh nghiệm gì về cách “xử lý” trên của “nhà nước” và công an CSVN?

Huỳnh Thục Vy:

Nghị định 174 chỉ là một bước làm cụ thể hơn về mặt pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho các hành xử tùy tiện của chính quyền Việt Nam. Thực tế thì trước khi có Nghị định này, ba người trong gia đình tôi đã phải chịu đựng những hành xử thô bạo, bất lương của chính quyền và an ninh cộng sản Việt Nam và nhiều tài sản của chúng tôi đã mất vào tay họ mà không có hy vọng được trả lại. Có hay không có Nghị định này cũng không có ý nghĩa gì lắm. Họ chỉ muốn hù dọa những người chưa có kinh nghiệm. Bởi, chỉ cần chính quyền này muốn, họ có thể lôi ra ở ngóc ngách nào đó một văn bản có thể chụp cho những người bất đồng chính kiến những hình phạt nặng nề nhất, một cách thuận tiện nhất. Vấn đề ở chỗ, họ có đủ sức mạnh để phạt, để bắt người hay không? Hay lại bắt tùy tiện để đến lúc phải đối mặt với tình huống tiếp tục nhốt cũng không xong mà thả thì bị mất mặt, mất uy.

Việt Thức [10]: Trong trường hợp Cô hay tổ chức “Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam” bị công an sách nhiễu đàn áp, hoặc bị cán bộ tuyên truyền nội tuyến [agit prop] bôi nhọ, xúi giục ly gián, Cô có biện pháp bảo toàn thanh danh mình và uy tín của tổ chức không?  Cô đã gặp trường hợp điển hình nào chưa?

Huỳnh Thục Vy:

Hiện tại chúng tôi chưa gặp phải sự sách nhiễu nào từ chính quyền. Nhưng chị em chúng tôi sẵn sàng đối mặt với tình huống đó. Chúng tôi không e ngại sự bôi nhọ thanh danh hay ly gián. Điều quan trọng là chị em chúng tôi phải đoàn kết trên tinh thần tôn trọng sự khác biệt, có đủ bản lĩnh để đối phó với khó khăn, và đặc biệt là minh bạch trong vấn đề tài chính. Nếu làm được như vậy chúng tôi không tin là an ninh cộng sản có cơ hội để làm ảnh hưởng đến thanh danh của Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam. Nội lực luôn quan trọng nhất trong mọi tổ chức xã hội dân sự.

Việt Thức: Chúng tôi cảm ơn Cô Huỳnh Thục Vy đã trả lời một cách ngay thẳng, chính xác về nội vụ và những vấn đề liên quan tới tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam.  Chúng tôi mong rằng Cô và tổ chức Phụ nữ Nhân quyền Việt Nam sẽ không bỏ lỡ cơ hội chứng minh khả năng, bản lĩnh và uy tín trong sứ mạng góp phần xây dựng, khai triển và bảo trọng một xã hội dân sự chân chính, nhân bản, phục vụ quyền lợi và phẩm giá của người dân tại Việt Nam, hôm nay và ngày mai.

Trân trọng,

TS & LS Lưu Nguyễn Đạt

Vì Sao Chính Quyền ‘Sợ’ Xã Hội Dân Sự?

Quốc Phương
April 25, 20140 Bình Luận

Đâu là chỗ cho các hội dân sự trong tư duy của Đảng và chính quyền VN?

Nhà cầm quyền Việt Nam hiện nay đang rất quan ngại các phong trào vận động cải cách xã hội ôn hòa, mà đặc biệt là phong trào của các tổ chức dân sự, vì chính quyền sợ rằng thiết chế chính trị – xã hội này sẽ ‘tranh giành quần chúng’ và ‘ảnh hưởng’ của Đảng, theo một học giả gốc Việt từ Mỹ.

Tuy nhiên, xã hội dân sự như trên thực tế phát triển ở nhiều quốc gia và tại Việt Nam lâu nay đã chứng tỏ là rất cần thiết đối với sự phát triển và cân bằng xã hội, Đảng và chính quyền Cộng sản Việt Nam sẽ xử lý ra sao vấn đề vừa muốn độc quyền, vừa cần có sự đồng thuận của dân và các tổ chức của dân tham gia.

Hôm 20/4/2014, Giáo sư Ngô Vĩnh Long, sử gia và nhà Việt Nam học từ Đại học Maine Hoa Kỳ đã dành cho BBC một cuộc phỏng vấn bằng bút đàm, trong đó, ngoài vấn đề xã hội dân sự, ông bình luận kịch bản và hướng đi tới đây của Đảng và chính quyền Việt Nam, cũng như khả năng tương tác ra sao giữa các lực lượng chính trị xã hội được cho là cần thiết cho một tương lai cải tổ.

Mở đầu cuộc phỏng vấn, Giáo sư Long bình luận về việc liệu nhà cầm quyền có đang e sợ xã hội dân sự, cùng các phong trào dân sự và dân chủ trong nước hay không. Ông cũng nêu lý do của quan ngại này.

GS. Ngô Vĩnh Long: Nhà cầm quyền Việt Nam hiện nay rất quan ngại xã hội dân sự, mặc dầu phong trào dân sự, dân chủ đang còn rất manh nha và chủ yếu chỉ mới có sự hiện diện của một vài diễn đàn trên các mạng và một số nhóm “ái hữu”.

Lý do chính là nhà cầm quyền, ngay từ sau chiến tranh, đã muốn độc quyền và đã tìm cách triệt tiêu xã hội dân sự bằng cách giải tán hầu hết các tổ chức mà họ cho có thể tụ tập quần chúng.

Độc quyền, cho dù có thật lòng muốn giúp đất nước “tiến nhanh tiến mạnh” đi nữa, cũng dẫn đến độc đoán. Và độc đoán đã dẫn đến những sai lầm mà hậu quả là sự suy yếu của xã hội và của cả chính quyền.

Do đó, nhà cầm quyền lại càng sợ mất quyền nên càng chuyên quyền để hầu mong có thể củng cố quyền lực.

‘Bàn cờ chính trị’

Người chơi chính trên bàn cờ chính trị VN lúc này vẫn là Đảng, theo GS Ngô Vĩnh Long

BBC: So với trước đây, quan ngại của chính quyền đối với các tiến trình dân chủ hóa và đòi hỏi nhân quyền trong nước, với tư cách là sự cạnh tranh, thậm chí là thách thức, có điểm gì khác biệt chính?

Trước đây, trong thập kỷ rất khó khăn sau năm 1975, chính quyền còn phải dựa vào dân để bảo vệ đất nước. Cho nên chính quyền đã phải để cho dân “phá rào”, nhưng chỉ trong các lãnh vực kinh tế thôi.

Cho đến nay, những đòi hỏi về nhân quyền và dân chủ hoá—đừng nói gì với tư cách cạnh tranh hay thách thức—đều đã bị đàn áp, kể cả đối với những người có công với đất nước và có chức vụ lớn trong Đảng và trong chính quyền.

Trái lại, đặc biệt trong thập kỷ vừa qua, cạnh tranh hay thách thức nhau về quyền lợi phe nhóm hay cá nhân càng lớn. Quyền lợi đã làm mất dần quyền uy, cho nên nhiều tầng lớp—từ anh công an đến anh dân đen—đã coi thường luật pháp và an ninh xã hội.

BBC: Theo Giáo sư, trên bàn cờ chính trị của VN hiện nay, đâu là những người chơi chính, họ sẽ quyết định tương lai của đất nước ra sao, bằng cách nào?

Trên bàn cờ chính trị của Việt Nam hiện nay những người chơi chính vẫn còn là những đảng viên và những quan chức cao cấp.

Việc họ quyết định tương lai của đất nước ra sao và bằng cách nào thì người ngoài chẳng thế nào biết được.

Chỉ biết là nếu họ không dựa vào quần chúng thì quyết định như thế nào đi nữa cũng không có tương lai.

‘Nhân tố quyết định’

Nhiều hội dân sự đã nhận được sự ủng hộ, tán thành của các nhân sỹ, trí thức và cựu quan chức chính quyền VN.

BBC: Liệu xã hội dân sự có phải là một nhân tố nặng ký làm chuyển hướng thế cờ, trận mạc, hay sẽ phải chờ một lực lượng chính trị, xã hội nào đó xuất hiện để cho lời giải cuối cùng?

Xã hội dân sự, bất cứ ở nước nào đi nữa, cũng là nhân tố quyết định và cuối cùng để bảo vệ sự sống còn của chế độ và an ninh bền vững cho xã hội.

Một lực lượng chính trị, hay xã hội, xuất hiện để thay quyền mà không có một xã hội dân sự lành mạnh thì chỉ lại dẫn đến chuyên quyền mà thôi.

Lịch sử đã chứng minh điều này, và một số ví dụ điển hình gần đây gồm có các trường hợp như Ai Cập, Irak và Libya. Do đó, một chính thể, nếu muốn tồn tại vững chắc, phải tạo điều kiện cho một xã hội dân sự được phát triển.

BBC: Ông có cho rằng có một quan hệ Đảng anh – Đảng em, nước lớn – nước bé giữa Trung Quốc và Việt Nam và ảnh hưởng của Trung Quốc, của giới lãnh đạo cộng sản Trung Quốc có thể mạnh đến nỗi mà VN khó thoát ra khỏi tầm ảnh hưởng, dù là trong năm, mười năm nữa, để cải tổ?

Quan hệ nước lớn-nước bé mà lại liền núi, liền sông, liền biển nữa thì bất cứ ở đâu (ví dụ ngay tại Bắc Mỹ giữa Canada, Hoa Kỳ và Mexico) nước nhỏ khó có thể thoát ra khỏi tầm ảnh hưởng của nước lớn hơn và mạnh hơn.

Vấn đề ở đây không phải là thoát ra khỏi tầm ảnh hưởng mà là để ảnh hưởng đó chi phối đời sống xã hội và an ninh quốc gia của mình đến mức nào.

Ảnh hưởng của Hoa Kỳ đối với Canada và Mexico) rất khác so với ảnh hưởng của Trung Quốc đối với Triều Tiên (Bắc Hàn) và Myanmar (Miến Điện), một trong những lý do đã khiến Myanmar tìm lối thoát.

Myanmar là một nước yếu, chịu đựng ảnh hưởng đơn độc rất lâu, mà còn đang tìm được lối ra huống chi một nước Việt Nam đã hi sinh rất nhiều cho độc lập, tự do?

Vấn đề là lãnh đạo Việt Nam có muốn “sống mà vì nước, sống vì dân” hay không, hay sống xa hoa trên sự tủi nhục của đất nước và lầm than của nhân dân. Cái đầu mà lọt thì cái thân khắc thoát.

‘Kịch bản tương lai’

Trong mô hình quyền lực chính quyền lâu nay, Mặt trận Tổ quốc VN được coi là một siêu tổ chức ‘dân sự’ của Đảng.

BBC: Theo ông đâu là kịch bản chuyển biến, chuyển đổi có khả năng xảy ra nhất cho biến đổi chính trị, thể chế của VN tới đây?

Kịch bản chuyển biến an lành nhất và nhanh nhất cho đất nước và dân tộc là chuyển đổi đường lối và chiến lược trong Đảng và Nhà nước.

Tất cả những biến đổi chính trị và thay đổi thể chế qua các phương cách khác đều có những giá rất đắt phải trả trong tương lai, gần hay xa.

BBC: Cuối cùng, thời điểm xảy ra cải tổ, thay đổi, thậm chí là cách mạng có thể là bao giờ và các lực lượng chính trị ở VN hiện nay, kể cả Đảng CS và các bên là đối thủ, các lực lượng chính trị – xã hội, nên có sự chuẩn bị ra sao cho quá trình này, nếu tất cả đều muốn có vị trí của mình trong tương lai?

Muốn thay đổi, cải tổ hay cách mạng, để khỏi phải trả những giá rất đắt (như ở Ai Cập hay Libya) thì ít ra phải để cho một xã hội dân sự tồn tại (như ở Myanmar, mặc dầu bị kìm kẹp và khống chế).

Hiện nay ở Việt Nam chỉ có một Đảng Cộng Sản và những phe nhóm (lợi ích hay đối thủ) trong đó.

Các lực lượng chính trị-xã hội bên ngoài chưa có, hay chưa có thể hoạt động cùng với nhau và cọ sát với nhau để có thể dẫn đến hoà giải, hoà hợp.

Để chuẩn bị cho quá trình thay đổi thì ngay bây giờ phải bắt đầu nuôi dưỡng một xã hội dân sự, qua đó các thành phần trong xã hội có thời gian và điều kiện tranh đấu và bảo vệ quyền lợi của họ vì lợi ích chung của dân tộc và đất nước.

Nếu những người có quyền và tiền vẫn muốn giữ vị trí của mình trong tương lai thì đất nước và dân tộc sẽ không có tương lai.

Quốc Phương