Tướng
CA Hoàng Kông Tư kiện BBC để
dọa báo chí?. Vụ Dương Chí Dũng và những triệu đô la:
“Ông trời con” Hoàng Kông Tư
vs. BBC Việt ngữ
Trịnh Hữu
Long - Nguyễn Anh Tuấn - Phạm Đoan Trang
Ảnh không rõ nguồn
|
Thứ sáu, ngày 25/4/2014,
trao đổi với tờ báo “nhà trồng được” là Công An Nhân Dân, Trung tướng Hoàng
Kông Tư, Thủ trưởng Cơ quan ANĐT Bộ Công an, tuyên bố đại ý: Vào cùng ngày, Cơ
quan ANĐT Bộ Công an đã khởi tố một vụ án hình sự về tội vu khống, liên quan
đến bài báo “Dương Chí Dũng và những
triệu đô la” của phóng viên Nguyễn Hùng trên BBC tiếng Việt.
Đáng chú ý là bài báo của
phóng viên Nguyễn Hùng chỉ mới đăng trên BBC Việt ngữ vào thứ năm, ngày 24/4.
Nghĩa là vừa đăng hôm trước, thì hôm sau Cơ quan ANĐT đã khởi tố liền. Đồng
thời chỉ trong vòng 24 tiếng đồng hồ, cơ quan ấy cũng đã kịp “xác minh, làm rõ và xác
định” một người tên Tiệc nào đó là ông Ngô Xuân Tiệc, sinh năm
1961, thường trú tại 277 Phạm Văn Hải, quận Tân Bình, Thành phố Hồ Chí Minh, là
Chủ tịch, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần đầu tư phát triển Tâm Sinh Nghĩa.
Chưa hết, Cơ quan ANĐT còn kịp buộc được ông Tiệc này “viết bản tường trình cam đoan, khẳng định hoàn toàn không có sự việc như Dương Chí Dũng khai”.
Chưa hết, Cơ quan ANĐT còn kịp buộc được ông Tiệc này “viết bản tường trình cam đoan, khẳng định hoàn toàn không có sự việc như Dương Chí Dũng khai”.
Mọi sự diễn ra quả là nhanh
chóng. Tướng Tư nói thêm: “Quá
trình điều tra, nếu xác định phóng viên Nguyễn Hùng đang làm việc ở Ban Việt
ngữ đài BBC ở Vương quốc Anh là tác giả bài báo thì Cơ quan ANĐT sẽ tiến hành
các thủ tục cần thiết yêu cầu cơ quan tư pháp Vương quốc Anh hỗ trợ triệu tập
phóng viên Nguyễn Hùng về Việt Nam để điều tra… và xử lý theo quy định của pháp
luật…”.
Bài trao đổi của tướng Tư
với cơ quan ngôn luận của ngành có thể cho chúng ta thấy hai điều: Thứ nhất,
ông hiểu rất ít về báo chí. Thứ hai, ông có cách hành xử của người tưởng mình
là ông trời (con).
Không phải
cứ thích kết tội báo chí là kết tội được
Ở đây, cần phải nói rõ là
ông Tư không hiểu về báo chí nói chung và các nguyên tắc chung của nghề báo,
chứ không phải thứ báo chí công cụ mà Đảng và Nhà nước vốn quen xài ở Việt Nam.
Một cách chung nhất thì có
thể nói rằng việc đưa thông tin sai sự thật làm ảnh hưởng đến uy tín của một cá
nhân/ tổ chức cấu thành một thứ tội trong báo chí, gọi là tội vu khống, bôi nhọ
(defamation/ slander/ libel). Trên tinh thần bảo vệ quyền tự do báo chí, tự do
ngôn luận, các nền luật pháp cũng như các nền báo chí lớn trên thế giới
(Mỹ, Anh) đều không hình sự hóa tội này, đặc biệt khi người nại rằng họ bị báo
chí làm mất uy tín lại là người của công chúng (public figure), nghĩa là bao
gồm cả quan chức chính quyền.
Tại Mỹ, Tu chính án số 1 bảo
vệ tuyệt đối các quyền tự do tư tưởng, trong đó có quyền tự do báo chí: “Quốc
hội không làm luật để tôn xưng sự khai lập một tôn giáo, hoặc ngăn cấm sự tự do
hành đạo, hoặc hạn chế tự do ngôn luận, hoặc tự do báo chí, hoặc quyền của
người dân được tụ tập ôn hòa và quyền ra yêu sách buộc chính phủ sửa sai những
bất công”. Luật pháp cho nhà báo quyền được viết về gần như tất cả mọi thứ và
hầu như luôn được miễn trách nhiệm hình sự khi họ chỉ trích quan chức chính
quyền. Thậm chí nhà báo không bị yêu cầu phải đưa tin có trách nhiệm, công bằng.
Mike Farrell, một giáo sư về truyền thông và luật báo chí Mỹ, từng nhận định: “Tu
chính án số 1 không buộc nhà báo phải công bằng, phải nghiên cứu toàn diện các
vấn đề, phải phản ánh câu chuyện đặt trong bối cảnh của nó, phải nhận lỗi, xin
lỗi”. (Đấy là chưa nói thêm, Tu chính án số 1 không để cho chính quyền có quyền
cấp thẻ nhà báo.)
Trong một án lệ nổi tiếng
năm 1964, Sullivan kiện New York Times, Chánh án Tòa án Tối cao Hoa
Kỳ Brennan ra phán quyết rằng quan chức nhà nước chỉ có thể được phục hồi danh
dự nếu chứng minh được là việc báo chí đưa tin sai sự thật xuất phát từ dụng ý
xấu, nói cách khác là cố tình tung tin sai. Nhưng điều này rất khó chứng minh,
cho nên có thể thấy là quan chức, nếu kiện báo chí cũng khó mà thắng. Với án lệ
này, báo chí Mỹ được bảo vệ gần như tuyệt đối.
Trong Bộ luật Hình sự của
Việt Nam, “dụng ý xấu” được diễn giải là “bịa đặt, loan truyền những điều biết
rõ là bịa đặt nhằm xúc phạm danh dự hoặc gây thiệt hại đến quyền, lợi
ích hợp pháp của người khác…” (Điều 122). Trường hợp phóng viên Nguyễn Hùng của
BBC (người mang hai quốc tịch Việt Nam và Anh), Cơ quan ANĐT chưa cần biết ông
Hùng có “biết rõ là thông tin bịa đặt” hay không mà đã vội khép tội, quả là nhanh
chóng lắm thay! Dù sao đi nữa, trách nhiệm chứng minh thông tin đó là bịa đặt
và ông Hùng cố ý loan truyền thuộc về cơ quan ANĐT. Nếu không chứng minh được
thì quý cơ quan thua.
So với Mỹ, luật pháp Anh ít
bảo vệ nhà báo hơn. Tiền bồi thường thiệt hại danh dự cho các nạn nhân của báo
chí trong các vụ liên quan đến tội “libel” khá cao, có thể lên tới hơn 500.000
bảng Anh (gần 1 triệu USD) như trong một vài vụ nổi tiếng. Nhưng luật pháp Anh
cũng quy định quyền miễn trừ dành cho báo chí, chẳng hạn như khi phản ánh một
vấn đề thuộc về lợi ích công (hoặc được công chúng quan tâm) theo một cách có
trách nhiệm; khi đó, báo chí được miễn trừ ngay cả khi thông tin họ phản ánh
không đúng sự thật. Chánh án Donald Nicholls còn đưa ra một danh sách 10 tiêu
chí mà báo chí, căn cứ vào đó, có thể được miễn trách nhiệm, chẳng hạn giọng
điệu, ngôn ngữ của bài báo – chú ý rằng báo chí được quyền nêu nghi vấn và/hoặc
kêu gọi tiến hành điều tra – và thời gian tác nghiệp hay là “độ nóng” của sự
kiện – rõ ràng là trong nhiều tình huống cần đưa tin gấp rút, liên quan đến lợi
ích công, nhà báo có thể không có điều kiện kiểm chứng thông tin. (Đó là chưa
kể, ngay cả nếu BBC Việt ngữ gọi điện từ nước ngoài về cho một cán bộ nào đó
của Bộ Công an để kiểm chứng thông tin, cũng gần như chắc chắn 100% là không có
câu trả lời).
Một điều quan trọng là ở các
nền luật pháp bảo vệ quyền con người, “tội” đưa tin sai sự thật của báo chí
không bao giờ bị hình sự hóa và càng không có chuyện nhà báo bị bỏ tù. Ở Việt
Nam thì khác: Đưa tin đúng hay sai sự thật, không cần biết, nhưng hễ động chạm
các ông trời con thì nhà báo chắc chắn bị xử lý nghiêm khắc, bao gồm cả đi tù.
Đối với báo chí Việt Nam,
luật pháp dĩ nhiên chỉ là công cụ để Nhà nước quản lý báo chí và định hướng tư
tưởng nhân dân. Các tội liên quan đến “bảo vệ lợi ích, uy tín, danh dự, nhân
phẩm” chỉ được dùng để bảo vệ các quan thôi, còn với dân thường mà nhất là “thế
lực thù địch, phản động” thì báo chí cứ việc vô tư mà mạt sát, vu khống. Điều
đó thì chắc ông Hoàng Kông Tư và Bộ Công an biết rõ.
Ảnh không rõ nguồn
|
Có dẫn độ
được không?
Liên quan đến việc dẫn độ
tội phạm, đầu năm 2009, Anh và Việt Nam có ký Hiệp định Tương trợ Tư pháp. Theo
đó, về phía Anh, cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhận yêu cầu dẫn độ tội phạm là
Quốc vụ khanh (Secretary of State) và Tổng cục Thuế vụ và Hải quan (HMRC). Phía
Việt Nam, cơ quan duy nhất có thẩm quyền gửi yêu cầu dẫn độ là Viện Kiểm sát Nhân
dân Tối cao. Vì đơn vị này lâu nay vốn dĩ “phối hợp ăn ý” với an ninh, công an,
cho nên Cơ quan ANĐT của ông Kông Tư có thể dễ dàng có được yêu cầu dẫn độ cộp
dấu của Viện Kiểm sát, nếu muốn.
Tuy nhiên, Nhà nước Việt Nam
đòi Anh dẫn độ ông Nguyễn Hùng (mang hai quốc tịch Anh và Việt) là một chuyện,
Anh có đồng ý không lại là chuyện khác. Nhìn chung, việc dẫn độ có khả năng
được thực hiện với các tội nghiêm trọng như khủng bố, giết người, chứ chẳng nhà
nước có chủ quyền nào lại dẫn độ một công dân của mình vì người đó đã… viết báo
động chạm tới quan chức của nước khác (!). Bên cạnh đó, Điều 4 Hiệp định Tương
trợ Tư pháp cũng quy định rõ về các trường hợp “Từ chối Hỗ trợ”, chẳng hạn, từ
chối:
- nếu như việc dẫn độ ảnh hưởng đến chủ quyền, an
ninh, trật tự công cộng và các lợi ích căn bản khác của bên nhận được yêu
cầu dẫn độ;
- nếu như yêu cầu dẫn độ
liên quan đến những thủ tục khởi tố hình sự có động cơ chính trị;
- nếu như bên yêu cầu dẫn độ
(Việt Nam) không đáp ứng được các quy định của luật pháp Anh về
“phạm tội ở cả hai nước”.
“Phạm tội ở cả hai nước”
(dual criminality) là một quy định trong luật liên quan đến dẫn độ ở nhiều quốc
gia, kể cả Anh; theo đó, một nghi phạm chỉ có thể bị dẫn độ từ một nước A sang
một nước B để chịu xét xử vì vi phạm luật nước B, nếu ở nước A cũng có luật
tương tự.
Do vậy, nếu pháp luật ở Anh không hình sự hóa
việc nhà báo đưa tin không vừa ý cơ quan công quyền, thì theo nguyên tắc “dual
criminality”, ông Nguyễn Hùng không thể bị dẫn độ khỏi Anh để sang một nước mà
tại đó ông sẽ bị kết tội.
Nguồn: Tuổi Trẻ.
|
Khởi tố để làm gì?
Khó mà tin rằng Hoàng Kông Tư không biết những
nguyên tắc nêu trên khi ngành công an của ông có cả một văn phòng Interpol
chuyên phụ trách lãnh vực hợp tác quốc tế, dẫn độ tội phạm và điều tra xuyên
quốc gia.
Nhưng, nếu biết chắc việc Vương quốc Anh dẫn độ
phóng viên Nguyễn Hùng là bất khả thi, tại sao tướng Tư lại chủ động “mượn” báo
ngành công an để phát lệnh khởi tố và đưa ra yêu cầu dẫn độ như trên? Nói nôm
na là, biết rằng không thể, hà cớ gì vẫn làm?
Có thể lý giải hành động của tướng Tư khi giả
định là dường như ông ta có một mục tiêu khác và việc khởi tố phóng viên Nguyễn
Hùng chỉ là cái cớ.
Vậy mục tiêu đó là gì?
Có người đoán rằng tướng Tư
muốn “rung cây dọa khỉ”: đưa nhà báo Nguyễn Hùng ra để dọa các facebooker,
blogger trong nước. Nhưng giả định này bất hợp lý ở mấy điểm sau:
(1) Mục tiêu dọa nạt
chỉ thực sự đạt được khi Vương quốc Anh dẫn độ ông Nguyễn Hùng cho Việt Nam xử
lý. Mà điều này chắc chắn sẽ không xảy ra, như phân tích ở trên; vậy thì làm
sao có thể khiến các blogger và facebooker sợ được?
(2) Ông Nguyễn Hùng
sống ở nước ngoài, quốc tịch Anh, làm việc cho một hãng thông tấn quốc tế lớn
trong khi các blogger thì sống trong nước, quốc tịch Việt Nam và chỉ hoạt động một
cách độc lập. Khác nhau về hoàn cảnh và thế đứng như vậy, làm sao mà việc người
này bị bắt có thể khiến người kia sợ sệt cho được? Vả lại, lâu nay chính quyền
bỏ tù hàng chục blogger, cũng đã đủ cho mục tiêu dọa nạt của họ, đâu cần phải
thêm vào danh sách một nhà báo quốc tế như ông Nguyễn Hùng mà cho dù có bắt được
chính quyền cũng sẽ gặp phải những tổn thất nặng nề về mặt ngoại giao và hình
ảnh quốc tế.
Như vậy, sẽ là hợp lý hơn
khi giả định rằng, lệnh khởi tố dường như không phải nhắm vào người bị khởi tố
mà có hơi hướng phục vụ cho một mục tiêu nội bộ nào đó, đặc biệt khi xem xét
đến bối cảnh là phiên tòa xử Dương Chí Dũng đang có những diễn biến mới và chưa
thể ngã ngũ trong thời gian ngắn.
Mức độ xác thực của giả định
trên sẽ chỉ được đánh giá sớm nhất là sau khi phiên tòa Dương Chí Dũng kết
thúc. Nhưng dù kết cục có là thế nào đi chăng nữa, báo chí và dư luận Việt Nam,
một lần nữa, buồn thay, vẫn chỉ là những lá bài trong canh bạc chính trị của
các phe.
Preview by Yahoo
|
|||||
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment