From: duyac
Date: Sun, 20 Apr 2014 08:08:39 -0700
Subject: Sau Cộng Sản, sẽ có tự do dân chủ? (Phần 2)
Sau Cộng Sản, sẽ có
tự do dân chủ? (Phần 2)
Từ Thức (Danlambao) - Bài
"Sau Cộng Sản, sẽ có tự do dân chủ" của tôi đã được
đăng trên nhiều websites và blogs, trong nước cũng như ngoài nước, và đã khiến
một số đông đảo độc giả phản ứng, tham luận. Tôi thấy có bổn phận phải trả lời
chung và làm sáng tỏ vài điểm:
1. Bài báo đưa ra những khó
khăn có thể sẽ xẩy ra sau khi chế độ Cộng Sản sụp đổ. Sự sụp đổ của một chế độ
là một biến chuyển. Xây dựng dân chủ là một tiến trình lâu dài, phải chuẩn bị
và tổ chức. Nếu không chuẩn bị, giai đoạn hậu CS sẽ là một giai đoạn cực kỳ xáo
trộn.
2. Nói như vậy, không có nghĩa
là nên buông tay, chấp nhận chế độ kỳ quái hiện tại. Cái lập luận cho rằng dân
chủ, nhân quyền là một khái niệm Tây Phương, người Á Đông không có những nhu
cầu đó, là một lý luận ngây ngô, ngày nay không thuyết phục được ai nữa. Nhân
quyền là khát vọng của bất cứ người nào muốn còn là người. Da vàng hay da xanh.
3. Bài báo đề cập đến kinh
nghiệm Nga. Xã hội VN có nhiều điểm khác với Nga: tất cả dân Nga bị nhồi sọ,
tẩy não dưới thời Cộng Sản, trong khi VN, trước 75, có miền Nam và miền Bắc.
Những người đã sống ở miền Nam tuyệt đại đa số chống Cộng, một thiểu số mơ
tưởng CS ngày nay đã vỡ mộng, thức tỉnh. Với dân chúng miền Nam, càng tuyên
truyền láo khoét người ta càng chán ghét. Năm 75, dân miền Nam đã biểu quyết
bằng chân. Sau 40 năm Xếp Hàng Cả Ngày, nếu có bầu cử thật, sự chối bỏ CS sẽ mãnh
liệt hơn nữa
4. Phong trào tranh đấu cho
dân chủ ở VN những năm gần đây có những tiến triển đáng kể, với những hội đoàn
dân sự, những tổ chức bloggers, cựu tù nhân chính trị, với những khuôn mặt trẻ,
đặc biệt là phụ nữ. Giới trẻ và phụ nhữ đã đóng một vai trò quyết định trong
cách mạng Ả Rập. Ở Tunisie, nhờ thái độ quyết liệt của họ, những nhóm Hồi giáo
đã phải bỏ ý định ban hành một hiến pháp sặc mùi Hồi giáo quá khích. VN có cả
một đội ngũ phụ nữ tranh đấu khả ái, khả kính phải được tích cực ủng hộ.
5. Như đã viết trong bài báo,
VN, nhờ Internet, nhờ du lịch và du học, đã có một tầng lớp trung lưu đông đảo
có thể làm nền móng cho việc xây dựng dân chủ. Với điều kiện những nhà tranh
đấu nghĩ tới việc truyền thông, giáo dục để họ có một hành lý vững chắc về dân
chủ. Truyền thông tân tiến không phải là lải nhải nhắc lại những khẩu hiệu.
Thay vì lặp đi, nhắc lại những ý niệm trừu tượng về dân chủ, phải cho thấy những
lợi ích cụ thể của dân chủ. Thí dụ không có dân chủ không thể nào chống tham
nhũng, vì không thể chống tham nhũng nếu những người có nhiệm vụ kiểm soát lại
được bổ nhiệm bởi những thủ phạm tham nhũng. Dưới chế độ dân chủ, toà án, các
tổ chức kiểm soát cũng như quốc hội hoàn toàn độc lập với chính quyền. Tóm lại,
thay vì nói với nhau, phải nói với dân, về những cái cụ thể, bằng ngôn ngữ của
dân. Một cuốn cẩm nang nhỏ, giải thích dân chủ là gì, tại sao phải dân chủ,
những yêu điểm và khuyềt điểm của một xã hội dân chủ, không phải là chuyện vô
ích.
6. Một độc giả viết: "Sau
CS là cái gì chưa biết, nhưng ít nhất không còn CS nữa, như vậy là tốt rồi".
Điều đó hoàn toàn đúng, vì thực tế đã chứng tỏ không gì tệ hại hơn chủ nghĩa
CS, nhưng nếu chúng ta chịu khó rút tỉa kinh nghiệm của những nước khác, đã đi
trước, đã trả với giá đắt, chúng ta có thể tránh được nhiều tai hoạ, đổ vỡ. VN
hiện nay là một con bệnh đang ngấp ngoái, nếu tiết kiệm được vài năm, vài chục
năm xáo trộn hậu CS là điều những người có trách nhiệm nên làm. Phải làm.
7. Muốn có dân chủ, phải có
người dân chủ. Điều đó có nghĩa là phải vận động để hàng ngũ dân chủ càng ngày
càng đông đảo. Điều đó cũng có nghĩa là mỗi người trong chúng ta phải tập sống
như một người dân chủ. Nghĩa là tôn trọng người khác, tôn trọng những ý kiến
khác với ý kiến của mình. Tự do không có nghĩa là hỗn loạn. Trong một xứ độc
tài, tất cả những gì luật lệ không cho phép đều bị cấm; trong một xứ dân chủ, người
ta có quyền làm bất cứ điều gì luật lệ không cấm. Nhưng tự do của tôi ngưng lại
khi đụng chạm đến tự do của người khác
8. Dân nào cũng có tính tốt,
thói xấu. Nhưng dân Việt Nam có một thói xấu kinh hoàng và kinh niên là cái
thói chia rẽ. Đó là cái trở ngại lớn nhất cho việc xây dựng dân chủ ở VN. Khi
nào người VN, nhất là những người đã hy sinh và anh dũng tranh đấu cho dân chủ,
hiểu rằng kẻ thù của mình là độc tài, không phải là những người cũng là nạn
nhân như mình nhưng thuộc một nhóm khác, một tổ chức khác, không phải là ngưòi trong
nước hay hải ngoại, lúc đó phong trào dân chủ sẽ tiến như đi hia bẩy dặm, không
có lực lượng nào cản nổi.
9. Chủ nghĩa Cộng Sản đã chết.
Không ai bảo vệ chủ nghĩa nữa. Bằng chứng là ở VN không còn ai đi tù vì chỉ
trích chủ nghĩa. Đảng đã biến thành một MAFIA, bênh vực quyền lợi của một nhóm
Mafia, với những thủ đoạn, đòn phép Mafia. Muốn chống lại Mafia, phải tìm hiểu
phương pháp sinh hoạt của Mafia. Poutine chưa làm dữ ở Ukraine, mặc dù thái độ thụ
động của Tây Phương, bởi vì mafia Nga rất sợ Tây phương sẽ tịch thu tất cả tài
sản và ngân khoản của Mafia đỏ ở hải ngoại, cấm ngoại thương khiến kinh tế Nga
suy sụp. Một trong những lý do mà ít ngươi noí tới, khiến giới tướng lãnh cầm
quyền ở Miến Điện nhượng bộ, bên cạnh những lý do khác, là các tướng lãnh rất
sợ đe dọa của Hoa kỳ sẽ cấm nhập cảnh và cấm con cháu các lãnh tụ quân phiệt
được du học ở Mỹ.
Sau
cộng sản, sẽ có tự do dân chủ?
Từ Thức (Danlambao) - Muốn xây
dựng lại một đất nước đổ vỡ, phải chấm dứt chế độ Cộng sản. Sự tồn tại của một
chế độ kỳ quái như vậy là một hiện tượng bất bình thường, trong một quốc gia
bất bình thường, trong thế kỷ 21. Nhưng khi chế độ kỳ quái đó sụp đổ, có chắc
chắn sẽ có tự do dân chủ?
Theo nhà văn Nga Svetlana
Alexievitch, dân chủ, tự do đã không thực hiện ở Nga sau khi Liên Bang Xô Viết
sụp đổ những năm 1990, vì "chúng tôi, giới trí thức tiến bộ, đã có một
thái độ lãng mạn", trong khi xây dựng dân chủ là một tiến trình lâu
dài, phải chuẩn bị. Muốn có dân chủ, phải có tổ chức dân chủ, có người dân chủ
( démocrates), văn hoá dân chủ. Dân chủ không từ trên trời rơi xuống
Svetlana Alexievitch, tác giả chiếm
giải Médicis-Essai 2013, trong một cuôc phỏng vấn dành cho tập san Philosophie,
số Đặc biệt (1), nói 'chúng tôi tưởng tự do nằm sau cửa sổ, muốn có,
chỉ việc dẹp chế độ Cộng Sản. Khi chúng tôi ngồi thảo luận với nhau trong phòng
ăn, chúng tôi nhìn sự việc như vậy. Những người Cộng sản đã ra đi dễ dàng một
cách đáng ngạc nhiên, không hề chống cự. Chỉ sau này, chúng tôi mới hiểu họ chỉ
cần hoạt động ngầm cũng đủ để trở lại nắm quyền.'
Bà Alexievitch, một nhà văn có cái
nhìn sắc bén, là tác giả của nhiều cuốn sách về xã hội hậu Cộng sản ở Nga (2)
mà những người tranh đấu cho dân chủ ở Việt Nam nên đọc, để tránh khỏi cái bi
kịch dã tràng, bao nhiêu hy sinh, tù đầy mà cuối cùng dân chủ vẫn chỉ là một ảo
tưởng.
'Chúng tôi đã có ảo tưởng về một dân
tộc chống Cộng, khao khát tự do, dân chủ. Điều đó chỉ có trong đầu chúng tôi
(giới trí thức). Khi tự do rơi xuống đầu dân tộc đó, những năm 1990, họ không
đổ xô tìm đọc Soljenitsyne hay tìm hiểu sự thực về goulag như chúng tôi tưởng
tượng. Họ muốn, trước hết, sống và tiêu thụ. Một số người, mà chúng tôi không nghĩ
tới, đã lợi dụng, bám vào trào lưu này để leo lên cầm quyền, như Loukachenko ở
Biélorussie năm 1994 hay Poutine ở Nga năm 2000. Tóm lại, chúng tôi đã hoàn
toàn không chuẩn bị cho đời sống thực tế. Bởi vì dân chúng không muốn kinh tế
tự do (libéralisme). Hãng xưởng đóng cửa, tình trạng thất nghiệp khiến chúng
tôi, những người trí thức tự do, đã rất sớm trở thành thiểu số. Hơn nữa, chúng
tôi không có chương trình hành động gì cụ thể, ngoài chuyện đẩy Cộng Sản ra
khỏi chính quyền. Chúng tôi nghĩ chỉ việc dẹp CS là một bảo đảm cho tự do.
Chúng tôi không có một kinh nghiệm gì trong việc xây dựng một xã hội bình
thường; chúng tôi chỉ có kinh nghiệm bạo lực.'
Svetlana Alexievitch giải thích tại
sao ngày nay vẫn còn những người Nga tưởng nhớ chế độ Cộng sản: Khi một nhóm
chính trị và kinh tài cướp đoạt, vơ vét hết tài nguyên của đất nước, dân chúng
trở thành tay trắng, không nghề nghiệp, không tương lai, họ mơ tưởng trở lại
chế độ bao cấp của Cộng sản. Nhất là từ những năm 1990, người ta không còn bị
gởi đi goulag, không còn những vụ đàn áp đẫm máu, và đa số dân Nga sống trong
xã hội tương đối bình đẳng- tất cả đều nghèo như nhau, lối sống đó thích hợp
với nhiều người Nga.
Theo Alievitch, vài năm sau khi chế
độ CS bị lật đổ, người Cộng Sản có thể trở lại cầm quyền nếu họ muốn. Trong
cuộc bầu cử 1996, bà tin rằng đã có thoả hiệp giữa Eltsine với những người Cộng
Sản. CS có thể thắng cử nếu họ muốn, vì họ vẫn chiếm đa số cử tri. Nhưng họ
không muốn công khai nắm chính quyền một lần nữa, họ lựa chọn đứng đằng sau để
giật dây và trên thực tế vẫn nắm vận mệnh nước Nga. Đó là một chế độ Công sản
"giả dạng thường dân", communisme de seconde main, đề tài của cuốn
sách La fin de l’homme rouge (3) của Alievtch. Người Cộng sản không mặc
áo đỏ nữa, nhưng vẫn nắm quyền.
Thực trạng nước Nga cho thấy những
quan sát của Svetlana Alievitch không sai sự thực. Quyền lực nằm trong tay
Poutine, một cựu trùm KGB. Tất cả sinh hoạt chính trị, kinh tế đều nằm trong
tay những tay cưu KGB đồng loã với Poutine. Dân chủ Nga chỉ là dân chủ giả
hiệu. Tham nhũng cao độ, bất công xã hội cùng cực, kinh tế thị trường man rợ.
Những người lợi dụng được chế độ lao đầu vào phong trào tiêu thụ, những người
bị gạt ra ngoài xã hội ngồi hối tiếc một xã hội Công sản trong đó không có thất
nghiệp và những nhu cầu tối thiểu được nhà nước bao cấp. Trong bối cảnh đó, xây
dựng một xã hội dân chủ, tự do là một ảo tưởng, một tiếng kêu giữa sa mạc, một
trò giải trí của một thiểu số.
Đó là hiện tượng chung ở những nước
hậu Công Sản nghèo, dân trí thấp, như những quốc gia trước đây thuộc liên bang
Xô Viết. Hiện tượng đó không có ở Đức hay Ba Lan.
Hiện tương đó không xẩy ra ở Đức bởi
vì Đông Đức được Tây Đức gồng mình xây dựng lại theo mô hình Tây Đức, một quốc
gia tiến bộ và thịnh vượng nhất Âu Châu. Nhất là một văn hóa dân chủ cao, cao
hơn nhiều nước Âu Châu khác , bởi vì họ còn ám ảnh bởi những kỷ niệm đen tối,
ghê rợn của những năm độc tài Phát xít, ý thức rằng dân chủ là con đường sống
duy nhất. Dân tộc Đức đã đạt một thành quả vĩ đại: đưa một nửa quốc gia từ xã
hội độc tài, nghèo đói tới một xã hội dân chủ đích thực.
Hiện tượng đó không xẩy ra ở Ba Lan
bởi vì Ba Lan, với trợ cấp khổng lồ của Cộng Đồng Âu Châu, đã xây dựng một nền
kinh tế lành mạnh và có khả năng phát triển. Người dân tin ở tương lai. Khi
người ta tin ở tương lai, người ta không hối tiếc quá khứ. Adam Michnik, một
trí thức đấu tranh cho dân chủ Ba Lan viết: nếu bạn ghé thăm Ba Lan, sẽ thấy ít
có chuyện hồi tưởng chế độ CS. Không có ai muốn quay lại với quá khứ (1).
Chính mô hình Ba Lan hậu Cộng Sản đã
khiến những người tranh đấu ở Ukraine nổi loạn.
Ở những xứ khác, dân trí thấp, càng
thay đổi càng giống như cũ. Đó là trường hơp những nước cựu Liên bang Xô Viết.
Đó là trường hợp của những nước Cách mạng Ả Rập. Cách mạng bùng nổ nhờ những
người đầy thiện chí, muốn cải tạo đất nước, nhưng khi cách mạng thành công,
chính quyền đều rơi vào tay Hồi giáo (hay Hồi giáo và quân phiệt thay nhau như
ở Ai Cập), là những giới có tiền, có người, có tổ chức. Những nhà tranh đấu bị
loại ra ngoài lề không thương tiếc, bằng bạo lực, bằng thủ đoạn gian manh, ngay
cả bằng lá phiếu. Những nhóm trí thức tiến bộ thua trong tất cả những cuộc bầu
cử vì họ nói một ngôn ngữ mà dân chúng không hiểu. Sau khi Moubarak bị lật đổ,
những người đã thăm viếng Ai Cập đều biết tổ chức Huynh Đệ Hồi giáo sẽ thắng
cử, mặc dầu họ không có công trạng gì trong việc lật đổ độc tài. Chỉ cần ghé
qua những khu bình dân, sẽ thấy những bệnh xá, những quán cơm bình dân rẻ tiền
hay miễn phí đều do tổ chức này điều hành. Tunisie, quốc gia có hàng ngũ trung
lưu đông đảo, nhờ chính sách giáo dục tiến bộ từ thời Bourguiba, sau khi dành
độc lập, nhờ một giới trẻ, nhất là phụ nữ can đảm, đầy nhiệt huyết đã tránh cho
Tunisie một hiến pháp sặc mùi Hồi giáo trung cổ, nhưng cuối cùng, quyền hành
chính trị hay tài chánh cũng rơi vào tay những nhóm Hồi giáo. Những nhóm khác
chỉ còn đôi mắt để khóc.
Những gì xẩy ra ở Nga có thể lập lại
ở Việt Nam. Chế độ CS đổ nhưng vẫn không có dân chủ và người CS vẫn nắm quyền,
mặc dầu không mặc áo đỏ nữa. VN có đầy đủ những yếu tố của xã hội Nga: một giai
cấp trí thức lãng mạn, (cộng thêm cái thói chia rẽ khủng khiếp, bệnh hoạn độc
quyền của dân tộc ta), không chuẩn bị, không tổ chức, một văn hóa dân chủ mơ hồ
trong quần chúng, một hàng ngũ Cộng Sản có tổ chức, có lâu la, dư tiền bạc để
lũng đoạn các sinh hoạt chính trị. Việt Nam không có Gorbachev, nhưng sẽ có
những Poutine, Loukachenko, những tay cựu công an không còn vẽ sao vàng trên
trán, nhưng sẽ đổi dạng, complet, cà vạt, xách Samsonite dẫn đầu một lực lượng
đáng sợ là tư bản đỏ.
Dân chủ là một tiến trình lâu dài,
đòi hỏi những điều kiện khách quan. Một trong những nguyên tắc căn bản: muốn có
dân chủ (démocratie), phải có người dân chủ (démocrates). Hàng ngũ những người
dân chủ phải đông đảo để bảo vệ khi dân chủ đang thành hình, để những người
tranh đấu cho dân chủ không bị cô đơn, những lực lượng phản dân chủ không thể
lộng hành.
Muốn có một hàng ngũ những người dân
chủ, phải có một giai cấp trung lưu. Bởi vì giai cấp thượng lưu thường thường
đồng loã với chính quyền để bảo vệ quyền lợi. Giai cấp bình dân chỉ nghĩ đến
nhu cầu thực tiễn trước mắt là lo ăn, kiếm sống. Giai cấp trung lưu có ý thức,
có nhu cầu tự do dân chủ, là giường cột cho bất cứ một xã hội dân chủ nào.
Huấn luyện, đào tạo một văn hoá dân
chủ trong giai cấp trung lưu là chuyện cần thiết, lâu dài và cấp bách. Vừa lâu
dài vừa cấp bách. Cấp bách vì nước đã đến chân, nếu không muốn nói đã tới cổ.
Lâu dài vì nếu La Mã không được xây trong một ngày, xây dưng văn hóa dân chủ
còn nhiều đường đất hơn nữa. Một thí dụ: những người cổ võ cho dân chủ không
thể chỉ thoả mãn với những lời hô hào suông, những khẩu hiệu rỗng tuyếch đã nhắc
đi nhắc lại ngàn lần. Phải có những bài, những sách mổ xẻ cụ thể dân chủ là gì,
cần những điều kiện khách quan nào, phải tránh những cạm bẫy nào, tại sao không
thể xây dưng lại đất nước nếu không có dân chủ…
Đó là chỉ là một thí dụ nhỏ trên mặt
lý thuyết, chưa nói đến vấn đề tổ chức vốn là yếu điểm của người Việt. Nhưng lý
thuyết không phải là chuyện vô bổ. Trái lại, đó là nền tảng cho việc xây dựng
sau này. Việt Nam, mặc dù với một nền giáo dục ngu dân, lạc hậu, giáo điều, nhờ
Internet, du lịch, du học đã có một giai cấp trung lưu. Vấn đề là làm thế nào
để biến hàng ngũ trung lưu càng ngày đông đảo trở thành nền móng cho một xã hội
dân chủ, trước khi họ trở thành những cái máy tiêu thụ. Đó là vai trò của sách
vở, báo chí, truyền thông, và một xã hội dân sự tích cực.
Những nhận xét rất thực tế của những
người trong cuộc như Svetlana Alexievitch khiến người Việt phải suy nghĩ. Nếu
không muốn đi vào bánh xe đổ. Cộng sản đổ, chưa chắc đã có ngay dân chủ nếu
không chuẩn bị, không có tổ chức, không có ý thức chính trị đứng đắn. Con đường
sẽ còn nhiều chông gai.
Đó là một cái nhìn thực tiễn, không
phải một cái nhìn bi quan. Dân chủ không ở trên trời rơi xuống, nhưng mặc dù
dân chủ chưa thành hình, mặc dù những người cựu CS sẽ còn lộng hành, điều chắc
chắn là chủ nghĩa CS đã chết. Svetlana Alexievitch trích dẫn một câu của sử gia
Nga Serguei Averintsev: chế độ Cộng Sản "đã xây dựng những cái cầu trên
một con sông cuả ngu dốt, nhưng dòng sông ngày nay đã hoàn toàn là dòng sông
khác". Bao nhiêu nước đã chẩy dưới cầu, dòng sông không còn là dòng
sông cũ, vấn đề là phải xây những cái cầu mới.
Paris, tháng 4.2014
___________________________________
Chú thích:
(1) PHILOSOPHIE
Magazine. HORS SERIE Avril 2014. Paris. La philosophie et le communisme
(2) Svetlana
ALEXIEVITCH: La guerre n’a pas un visage de femme (Ed. La Renaissance. Paris),
La fin de l’homme rouge (Ed. Actes Sud, Paris), Les Cercueils de zinc (Ed.
Christian Bourgeois), La Supplication. Tchernobyl,chroniques du monde après
l’apocalypse (Ed. Lattès. Paris
(3) La fin de
l’homme rouge (Actes Sud. Paris)
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment