THỨ TƯ, NGÀY 07 THÁNG MƯỜI MỘT NĂM 2012
Lợi ích nhóm trong nền kinh tế Việt Nam
Nhân Khánh, thông tín viên RFA
2012-11-06
Với những bất ổn của
kinh tế vĩ mô hiện nay, mâu thuẫn về quyền lợi giữa các nhóm lợi ích và đa số
người tiêu dùng tại Việt Nam không ngừng trở nên gay gắt.
AFP photo
Một dự án bất động sản
lớn tại Hà Nội chụp hôm 04/10/2012
Một hình thức tham nhũng
Từ hồi tháng 10 năm
ngoái, trong diễn văn bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 3, ông Tổng bí thư
Nguyễn Phú Trọng đã nhắc đến vấn đề lợi ích nhóm trong việc xây dựng quy hoạch,
kế hoạch và chính sách đầu tư ở Việt Nam.
Vấn đề lợi ích nhóm gần
đây được nhắc đến ngày một nhiều. Mấy hôm trước đây, cụm từ này đã vang lên
trong hội trường Quốc hội, khi Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, bà Lê Thị Nga đề
cập đến ngành xăng dầu. Mỗi lần doanh nghiệp xăng dầu tăng, giảm giá đều có biểu
hiện bắt tay ấn định giá, vi phạm luật cạnh tranh. Theo Phó Giáo sư Tiến sĩ Ngô
Trí Long, nguyên Viện phó Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, cụ thể vấn đề giá
xăng dầu hiện nay như sau:
Vấn đề giá xăng dầu,
Việt Nam hiện nay đang thực hiện theo Nghị định 84 của Chính phủ. Trong lãnh
vực kinh doanh xăng dầu, vẫn còn là một loại thị trường độc quyền, 3 công ty
chiếm thị phần gần 90%. Trong bối cảnh chưa có một thị trường cạnh tranh thực
sự, Nghị định lại quy định để cho doanh nghiệp độc quyền tự định giá. Khi giá
thế giới tăng cao thì các doanh nghiệp này yêu cầu tăng ngay. Khi giá thế giới giảm,
đặc biệt là giảm rất sâu, thì các doanh nghiệp này chần chừ không giảm. Trước
áp lực của công luận, các doanh nghiệp này buộc mới giảm và giảm nhỏ giọt.
Trong thực tế hiện nay,
biểu hiện của lợi ích nhóm trong kinh doanh xăng dầu thể hiện chỗ những tập
đoàn này. Vì mục đích lợi nhuận, và do giữ vị thế độc quyền, các tập đoàn này
không tăng giảm theo giá cả thế giới. Điều đó đang gây bất ổn về giá cả trong
nền kinh tế thị trường.
Từ hình thức độc quyền
kinh doanh, có doanh nghiệp lạm dụng đặc quyền tiến hành thống lĩnh thị trường.
Biểu hiện của nhóm lợi ích chính là sự cấu kết, trục lợi từ tài nguyên quốc gia
diễn ra ở nhiều nơi với tính chất, qui mô khác nhau. Trong nhiều ngành kinh
doanh, thông tin lời lỗ biểu hiện mập mờ; thiếu trách nhiệm giải trình. Có thể
xem các biểu hiện của lợi ích nhóm là một hình thức tham nhũng trong kinh
doanh, quản lý điều hành. Theo Phó Giáo sư Ngô Trí Long, vấn đề lợi ích nhóm
của Việt Nam có những biểu hiện như sau:
Biểu hiện của lợi ích nhóm là khi thông qua việc tạo dựng những cơ
chế, chính sách; người ta lồng những ý đồ cá nhân của họ vào.
PGS Ngô Trí Long
PGS Ngô Trí Long
Biểu hiện của lợi ích
nhóm là khi thông qua việc tạo dựng những cơ chế, chính sách; người ta lồng
những ý đồ cá nhân của họ vào. Để đặt chính sách đó phục vụ cho lợi ích của họ,
nhằm thu được những lợi tương đối là bất chính, không chính đáng. Cho nên hiện
nay, trong vấn đề này thì ngay Tổng Bí thư đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã nêu
thẳng trong Hội nghị Trung ương. Làm sao phải phá cái thế, không để cho một
nhóm tạo ra những lợi ích nhóm.
Lợi ích nhóm ở một số
quốc gia đang phát triển có đặc trưng là liên quan đến những người có chức, có
quyền. Một số nhóm lợi ích đã lợi dụng tư duy “kinh tế nhà nước là chủ đạo”
khiến môi trường kinh doanh thiếu cạnh tranh bình đẳng. Nhiều người đột ngột giàu
lên không từ những phát minh khoa học, cải tiến năng suất lao động mà chủ yếu
do khai thác tài nguyên đất đai, khoáng sản… Trong thực tế, lợi ích nhóm có khi
chi phối và lũng đoạn lợi ích toàn cục.
Theo Phó Giáo sư Tiến sĩ
Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, vấn đề lợi ích nhóm của
Việt Nam có những nguyên nhân đặc thù như sau:
Ở đây có câu chuyện thế
này, 5 năm vừa rồi, sau khi Việt Nam gia nhập WTO. Khi hội nhập vào môi trường
toàn cầu hóa, những câu chuyện về kinh tế về môi trường vĩ mô trở nên bất ổn.
Hiện tượng này thể hiện một trình độ thấp, mà khi nhập cuộc vào một thế giới
hiện đại, trong khi bản thân lại không biết một tý nào.
Cho nên những câu chuyện
phát sinh ở Việt Nam, có một lý do rất là nổi bật mà ít người chú ý. Tức là ở
trình độ thấp mà đi gia nhập vào một hệ thống cao. Trong khi điều kiện chuẩn bị
chưa thực sự tốt, nên dễ phát sinh ra vấn đề. Hiện nay, đây chính là lý do cần
phải nghiên cứu một cách nghiêm túc, để có những giải pháp đúng. Chứ không phải
chỉ là vấn đề chủ quan đâu, vấn đề lợi ích nhóm còn có cơ sở khách quan.
Ảnh hưởng kinh tế quốc gia
Buôn bán trong một khu
chợ nhỏ phố cổ Hội An. AFP photo
Lợi nhuận đã tạo nên các
nhóm lợi ích. Lợi ích nhóm là một tình trạng xã hội tồn tại khách quan. Tuy
nhiên, hiện trạng lợi ích nhóm đang xung đột với lợi ích xã hội là một dạng lợi
ích nhóm tiêu cực.
Việt Nam là một nền kinh
tế đang chuyển đổi, cần đẩy mạnh hơn nữa những cải cách. Theo Phó Giáo sư Ngô
Trí Long, nếu hiện tượng lợi ích nhóm tiếp tục được duy trì và phát triển, thì
hiện tượng này sẽ gây ra những hậu quả khó khăn nhất định cho nền kinh tế quốc
gia. Cụ thể là như sau:
Chắc chắn là sẽ gây
những tổn thất rất lớn cho toàn bộ hoạt động của nền kinh tế. Tất yếu sẽ dẫn
đến việc, toàn bộ của cải xã hội sẽ rơi vào tay họ. Cho nên, nếu mà không ngăn
chặn triệt để; xử lý một cách nghiêm túc, kiên quyết thì một khi lợi ích nhóm
phát triển sẽ gây những hệ lụy rất lớn cho nền kinh tế. Đặc biệt, những bất ổn
của nền kinh tế sẽ gây thiệt hại lớn đến lợi ích của người dân lao động.
Vì quyền lợi cục bộ, các
nhóm lợi ích có khi làm biến dạng cả nền kinh tế đất nước. Hệ quả là nguồn lực
quốc gia không được phân bổ hiệu quả, bị lũng đoạn bởi các nhóm lợi ích khác
nhau.
Xã hội đang cần một cơ
chế duy trì sự cạnh tranh công bằng giữa các thành phần tham gia hoạt động kinh
doanh, sản xuất. Theo Phó Giáo sư Trần Đình Thiên để ngăn chặn tình trạng lợi
ích nhóm tiêu cực hiện nay, thì về mặt chính sách vĩ mô, cần phải áp dụng những
biện pháp khả thi như:
Thực tế vừa rồi, đưa ra
những bài học rất là tốt. Tôi nói ví dụ như chuyện phân quyền, phân cấp. Mặc dù
là phân quyền là để đi đến nâng cao trách nhiệm, nói chung là tốt, nhưng việc
này phải gắn liền với điều kiện, năng lực. Vấn đề này phải tính cho kỹ hơn. Nếu
không thì dễ trở thành là, việc phân ra nhiều quyền nhưng lại không đủ năng lực
đáp ứng.
Nếu mà không ngăn chặn triệt để; xử lý một cách nghiêm túc, kiên
quyết thì một khi lợi ích nhóm phát triển sẽ gây những hệ lụy rất lớn cho nền
kinh tế.
PGS Ngô Trí Long
PGS Ngô Trí Long
Thứ hai là, nếu mà muốn
tăng trưởng nhanh mà nguồn lực không tốt, rồi cứ đầu tư thật nhiều. Đến lúc
không hoàn thành thì vừa làm chậm, đồng thời cũng tạo sơ hở trong việc quản lý.
Bây giờ là phải làm như thế nào để cân đối giữa nỗ lực tăng trưởng nhanh, đầu
tư mạnh nhưng phải phù hợp về tính khả thi, về các điều kiện nguồn lực phải bảo
đảm.
Thứ ba là năng lực quản
trị ở tầng vi mô. Khâu này là khâu do Việt Nam chuyển sang kinh tế thị trường
chưa lâu, rồi cạnh tranh cũng chưa phát triển. Cho nên năng lực quản trị ở các
doanh nghiệp, các dự án chưa thực sự tốt.
Thực trạng kinh tế đang
cần một khung pháp lý chặt chẽ để điều hòa các lợi ích trong xã hội. Tính công
khai trong chủ trương điều hành, rất cần cho việc điều chỉnh hành vi của các
nhóm lợi ích. Sự minh bạch, cơ chế giám sát nghiêm túc, công bằng là những công
cụ cần thiết để ngăn chặn tình trạng lợi ích nhóm tiêu cực.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment