Xã hội dân sự và đảng chính trị – Nhu cầu phối hợp để xây dựng dân
chủ
ĐĂNG NGÀY: 27.06.2014 , MỤC: -
TIN NỔI BẬT, BUÔN CHUYỆN
VRNs (27.06.2014) – California, USA – “Trong tình hình đất nước Việt Nam
chúng ta ngày nay, những người tham gia đấu tranh – qua hình thức xã hội dân sự
(XHDS) hay đảng chính trị (ĐCT) – hầu hết là những người lý tưởng, sẵn sàng hy
sinh hạnh phúc cá nhân cho đại nghĩa. Lãnh đạo Hà Nội sẵn sàng dùng mọi thủ
đoạn để triệt tiêu các đoàn thể không nằm trong khuôn khổ của chế độ, nên những
người có lòng đối với dân tộc và đất nước càng phải đoàn kết, gắn bó với nhau
hơn bất kể phương thức đóng góp cho đại cuộc là XHDS hay ĐCT.
Đừng để chế độ độc tài hay một vài kẻ, vì tham vọng quyền lực cá
nhân, lợi dụng tâm lý “sợ/ghét chính trị” để bài bác và chia rẽ giữa những
người cùng một tấm lòng vì tổ quốc”.
Trong xu hướng dân chủ hóa toàn cầu ngày nay, vai trò của xã hội
dân sự (XHDS) được nhắc đến như một “thế trận” cần thiết để chuyển hóa các chế
độ độc tài sang dân chủ, đặc biệt là tại Đông Âu cách nay hơn 2 thập niên và
mới đây tại Bắc Phi. Tuy nhiên, bên cạnh các chuyển hóa này, vai trò của những
lực lượng chính trị, cụ thể là các đảng phái chính trị đã góp phần không nhỏ
trong việc thể chế hóa nền tảng dân chủ và ngăn chận sự hồi sinh của các đảng
Cộng sản độc tài.
Bài nghiên cứu này muốn nhấn mạnh đến sự phối hợp không thể
thiếu giữa XHDS và các đảng chính trị để xây dựng và củng cố dân chủ trong cả
hai hoàn cảnh độc tài và tự do.
Trước hết, XHDS là gì?
Theo định nghĩa hẹp, Xã Hội Dân Sự (XHDS) bao gồm các tổ chức
phi chính phủ (non-governmental organization, NGOs), phi lợi nhuận (non-profit
organization, NPOs), phi đảng phái, và thường là các tổ chức thiện nguyện,
tranh đấu và bênh vực cho một lý tưởng nào đó trong xã hội.
Trong định nghĩa rộng hơn, XHDS là tất cả các tổ chức nằm ngoài
nhà nước và doanh nghiệp (thị trường); và bao gồm cả các nhóm nhắm tới quyền
lợi riêng tư như công đoàn, hiệp hội các chuyên gia, phòng thương mại. Cũng có
quan niệm cho là XHDS bao gồm các doanh nghiệp đặc biệt như truyền thông,
trường tư và các hiệp hội “vì lợi nhuận”.
1. Tầm quan trọng của XHDS trong mọi cơ chế chính trị
XHDS là những tổ chức do người dân tự nguyện lập ra, tự trang
trải về tài chính, không hưởng lương hoặc trợ cấp của nhà nước. Các tổ chức xã
hội dân sự không chỉ nhằm phục vụ các nhu cầu dân sinh, mà còn can thiệp vào
những ảnh hưởng chính trị để bảo vệ quyền con người và các phúc lợi, ổn định
chung.
Trong môi trường độc tài, XHDS giúp khởi sự những thay đổi nhỏ
gắn liền với đời sống của người dân, và từng bước chuyển quyền tự quyết vào tay
người dân, và làm giảm dần quyền lực của chế độ độc tài toàn trị. Xã hội dân sự
có thể bắt đầu một quá trình chuyển hóa dân chủ; nhưng chỉ có các lực lượng
chính trị với sự hỗ trợ của XHDS, mới có thể củng cố một hệ thống dân chủ và
thể chế hóa một quá trình chính trị dân chủ.
Đây là lý do tại sao cần phải có một mối quan hệ lành mạnh giữa
xã hội dân sự và các đảng chính trị – với sự hợp tác, nhưng ở một khoảng cách –
để thực hiện được mục tiêu phục vụ cho toàn xã hội mà không bị chính quyền, qua
đảng của mình, chi phối.
Trong môi trường dân chủ, XHDS giúp tạo điều kiện để thực hiện
các quyền tự do chính trị và sự tham gia của các cá nhân trong tiến trình dân
chủ, liên kết các cá nhân với nhau và vận động họ tranh đấu cho những quyền lợi
chung một cách hiệu quả. XHDS cũng giúp quân bằng quyền lực của chính phủ để
ngăn ngừa độc tài và tha hóa, đồng thời giúp chính phủ hiểu rõ nguyện vọng của
người dân mà đáp ứng và làm tròn trách nhiệm phục vụ dân.
Nhiều chuyên gia đã lưu ý rằng XHDS là nơi mà “vốn xã hội
(social capital)” được xây dựng để duy trì nền dân chủ, quân bình lại với quyền
lực nhà nước, phát hiện tình trạng lạm quyền nếu có, và buộc nhà nước phải thực
hiện đúng Hiến Pháp. XHDS cũng là nơi mà các giá trị quan trọng như hợp tác,
thỏa hiệp, và sự tin tưởng được phát triển để đưa đến một nền dân chủ ổn định.
Do đó, xã hội dân sự là một trong ba “chân kiềng” của chế độ dân chủ: xã hội
dân sự, kinh tế thị trường, nhà nước pháp quyền.
Hình chỉ minh họa
2. Tầm quan trọng của Đảng Chính Trị – không thể thiếu trong các xã hội
dân chủ
Đảng chính trị (ĐCT) là một phần quan trọng của xã hội vì giúp hình thành
một cơ chế chính trị để thực thi nguyện vọng của người dân trong môi trường dân
chủ, và của một thiểu số trong môi trường độc tài. Ảnh hưởng của đảng chính trị
rất phổ biến trong tất cả các giai đoạn hình thành của tiến trình dân chủ, và
cực kỳ quan trọng giống như các tổ chức xã hội dân sự.
Không có nền dân chủ nào tồn tại mà không cần đến sự hoạt động của các
đảng phái chính trị. Đảng chính trị là nhịp cầu nối kết cử tri, nhà nước và cơ
cấu. Như Seymour Martin Lipset đã viết: “Đảng chính trị không thể thiếu tới độ
không thể nào tưởng tượng ra một nền dân chủ hiện đại mà không có nó”.
Đảng chính trị đóng một vai trò quan trọng trong việc tuyển dụng và lựa
chọn ứng cử viên cho cuộc bầu cử, hình thành và duy trì các chính phủ, và thành
lập chính sách. Đảng chính trị cũng có thể đóng một vai trò kết nối trong xã
hội bằng cách huy động cử tri, tổng hợp và diễn đạt các lợi ích xã hội, và củng
cố tính hợp pháp của hệ thống chính trị.
3. Nhu cầu sinh hoạt độc lập và phối hợp giữa XHDS và ĐCT
a/ Nhu cầu độc
lập giữa XHDS và ĐCT:
Vì ĐCT là phương
tiện đưa đến sự hình thành của chính quyền, do đó cần phải có sự độc lập giữa
XHDS và ĐCT để các tổ chức XHDS không bị thao túng hay lệ thuộc vào ĐCT hay
chính quyền (thí dụ như lệ thuộc tài chánh, nhân sự …) . Tuy nhiên, một cá nhân
sinh hoạt trong một đảng phái vẫn có nhu cầu sinh hoạt trong các tổ chức XHDS,
và đó là quyền công dân trong một đất nước tự do (thí dụ, một chính trị gia hay
một đảng viên của một ĐCT vẫn có thể là hội viên của một hội ái hữu, từ thiện,
tôn giáo, văn hóa…).
Mầm mống chia
rẽ, phân hóa, tạo nghi ngờ là từ phía chính quyền độc tài. Báo cáo phát triển
con người của Liên Hiệp Quốc năm 2002 đã xem xét đặc biệt đến sức mạnh của các
nền dân chủ trên toàn thế giới, và cảnh báo về sự phát triển của “xã hội phi
dân sự” (XHPDS), bao gồm các nhóm lợi ích và “XHDS do nhà nước điều hành”
(“government operated non-governmental associations”, GONGOs). Các tổ chức
XHPDS này giả danh hoạt động cho dân chủ, nhưng mục đích thực sự là chống dân
chủ; tham gia trà trộn vào các tổ chức để tạo nghi ngờ và lấy tin cho chính
quyền độc tài.
Cũng có khuynh
hướng là các nhà hoạt động trong XHDS, nhất là để chuyển hóa thể chế độc tài
sang dân chủ, đã tự thành lập ra ĐCT hoặc tham gia các ĐCT để tham dự vào guồng
máy chính quyền thời hậu độc tài khi họ thấy đóng góp được hữu hiệu hơn trong
guồng máy trực tiếp điều hành đất nước hoặc thành lập các chính sách.
b/ Nhu cầu phối
hợp giữa XHDS và ĐCT:
Nhu cầu độc lập
giữa XHDS và ĐCT không có nghĩa là không có sự phối hợp làm việc cho mục tiêu
chung, nhất là trong các quốc gia độc tài. Sự đoàn kết giữa các tổ chức XHDS
với nhau, với các ĐCT, và giữa các ĐCT với nhau là một nhu cầu tối cần để tạo
sức mạnh sinh tồn và chống lại guồng máy bạo lực độc tài. Nếu không có sự phối
hợp giữa các đảng phái chính trị và xã hội dân sự, công dân cuối cùng sẽ trở
nên vỡ mộng với tiến trình chính trị và có thể bị quy phục bởi các nhà lãnh đạo
theo chủ nghĩa mị dân.
Khoảng cách giữa
các bên và xã hội dân sự đã dẫn đến một hiện tượng mà một nhà khoa học chính
trị Georgia, ông Ghia Nodia, gọi là “XHDS tự mê”, đặc trưng bởi một thái độ
chống chính trị cực đoan, coi chính trị như một cái gì đó bẩn thỉu, và đối lại,
chỉ có các tổ chức XHDS NGOs là trong sạch, lý tưởng.
Các tổ chức
chính trị, theo ông Nodia nhận xét, sẵn sàng đáp trả lại việc tự nhận ưu việt
đạo đức của các NGOs bằng cáo buộc chính các NGOs là những kẻ cơ hội chủ nghĩa
tham lam đuổi theo tài trợ phương Tây, hoặc là những kẻ lý tưởng hời hợt, nói
rất nhiều mà làm chẳng được bao nhiêu, huyên thuyên về các nguyên tắc chung
chung nhưng hoàn toàn lạc quẻ đối với thực tế chính trị.
Hai thái cực suy
nghĩ xấu cho nhau này dễ bị hai thành phần lợi dụng để làm lợi cho chính họ: đó
chính là chế độ độc tài đương quyền và những thành phần cơ hội chủ nghĩa, mị
dân. Chế độ độc tài lạm dụng để chia rẽ khối chống đối, trong khi kẻ mị dân thì
muốn lợi dụng danh nghĩa chống độc tài nhưng “phi chính trị” hoặc “phi đảng
phái” để chiêu dụ và thu tóm quyền lực.
Lý do chính giúp
“cuộc cách mạng hoa hồng” tại Georgia thành công là các đảng dân chủ và các tổ
chức xã hội dân sự đã biết cách làm việc chặt chẽ với nhau. Khi các thực thể
này không nhìn ra được các lợi ích, kết quả thường xấu cho cả hai phía. Nếu ĐCT
yếu hoặc thậm chí sụp đổ, mà thường xảy ra nếu ĐCT bị cô lập từ XHDS, một kẻ mị
dân có thể lấp đầy khoảng trống chính trị và tạo ra mối đe dọa cho cả hai. Điều
này chính là những gì đã xảy ra ở Venezuela, nơi Hugo Chavez, đã gạt qua một
bên các ĐCT truyền thống, sau đó tiếp tục tấn công các công đoàn, cơ quan
truyền thông, nhà thờ, cộng đồng doanh nghiệp độc lập, các tổ chức phi chính
phủ, và các quy định của pháp luật nói chung.
4.Những bài học
từ các xứ vừa thoát khỏi ách độc tài
Quan sát các
quốc gia độc tài và vừa thoát độc tài, các nhà nghiên cứu đã rút ra những bài
học như sau:
Cần phải đoàn
kết giữa tất cả các lực lượng chống độc tài. Đây là bài học đầu tiên và quan
trọng nhất; không có chỗ cho sự chia rẽ trong phe đối lập; không có chỗ cho một
vị cứu tinh dân tộc, không có chỗ cho bất khoan dung, bao gồm cả đối với những
người làm việc với chế độ. Đảng chính trị và các tổ chức xã hội dân sự cần phối
hợp với nhau để giúp xóa bỏ độc tài và xây dựng một chế độ dân chủ.
Trong nhiều
trường hợp, chế độ độc tài có thể bị sụp đổ trong khi “chủ nghĩa độc tài” vẫn
còn tồn tại. Serbia và Georgia là những ví dụ về điều này. Công việc của xã hội
dân sự là trung tâm truyền bá văn hóa dân chủ trong mọi lãnh vực xã hội.
Một xã hội dân
chủ cần một nhà nước dân chủ. Trong đó, vai trò của các đảng chính trị rất quan
trọng để đào tạo cán bộ trong guồng máy chính quyền hướng tới mục tiêu dân chủ.
Mặt khác, cả đảng chính trị lẫn xã hội dân sự có trách nhiệm thúc đẩy giáo dục
công dân để có cử tri tốt hầu đưa tới các cuộc bầu cử tốt.
Các đảng chính
trị gần gũi hơn với các quá trình ra quyết định chính trị, đó là lý do mà một
số người cho là sự tồn tại của ĐCT là quan trọng hơn sự tồn tại của các tổ chức
xã hội dân sự. Đối với những người khác, sự hiện diện của cả hai là cần thiết,
như là sự đồng tồn tại của nền “dân chủ đại diện” (Representative democracy =
ĐCT) và nền “dân chủ tham gia” (Participatory democracy = XHDS). Nên duy trì
tinh thần của sự đồng thuận và hợp tác lâu dài giữa các đảng chính trị và các
tổ chức xã hội dân sự, một sự tương tác hỗ trợ, bổ xung cho nhau.
Quốc tế nên gia
tăng quan tâm đến mối tương quan nên có giữa các tổ chức xã hội dân sự và các
đảng chính trị. Theo đó, Liên Hiệp Quốc cần cải tổ để có một chính sách thích
hợp.
Nhân quyền là
lãnh vực đang được thế giới quan tâm và đề cao ở khắp nơi. Nhưng nhân quyền chỉ
có thể phát triển tối hảo khi các tổ chức xã hội dân sự và các đảng phái chính
trị có những chương trình hợp tác chặt chẽ để cổ võ và ngăn chận mọi chủ trương
bóp chết quyền con người.
Trong các xã hội
chuyển tiếp, mà theo định nghĩa là chưa có một mạng lưới mạnh mẽ của các tổ
chức xã hội dân sự, hợp tác quốc tế có thể giúp rất nhiều để ngăn chặn chủ
nghĩa cá nhân trong giới lãnh đạo.
5. Kết luận
Nhận thức quan
trọng nhất là đảng phái chính trị và các tổ chức xã hội dân sự đều cần thiết
cho dân chủ; mỗi thực thể có một vai trò đặc biệt và sự hợp tác giữa họ là cách
tốt nhất để góp phần gia tăng dân chủ. Họ là đồng minh, không phải kẻ thù,
trong việc thúc đẩy sự thay đổi dân chủ.
Các cơ chế quốc
tế như European Union (EU) và United Nations (UN) có thể đóng góp vào mục tiêu
này bằng cách hỗ trợ các dự án nhằm thúc đẩy sự phát triển liên kết giữa các tổ
chức NGO, các đảng phái, và thậm chí cả các tổ chức nhà nước.
Chỉ cần hoạt
động trong một nhà nước độc tài thì tự động hầu hết các tổ chức XHDS đã nhuốm
màu sắc chính trị. Để tồn tại, một số tổ chức NGO phải dựa vào sự hỗ trợ tài
chính từ phương Tây. Hỗ trợ này được thúc đẩy chủ yếu bởi mục tiêu chính trị,
chẳng hạn như mang lại dân chủ hay cởi mở hóa không khí chính trị bị đàn áp tại
các quốc gia độc tài – ngay cả khi sự hỗ trợ dành cho các nhóm hoàn toàn xa
cách với chính trị.
Ngày nay, hỗ trợ
của EU hay UN cần được hướng tới thúc đẩy sự hợp tác giữa các tác nhân chính
trị và xã hội dân sự. Việc đẩy mạnh xã hội dân sự trong khi lại coi thường các
đảng chính trị là tạo ra một sự mất cân bằng nguy hiểm bằng cách tăng nhu cầu
thay đổi (từ XHDS) mà không tăng cường phương tiện có thể cung cấp nhu cầu thay
đổi, đó chính là các đảng phái chính trị.
Trong tình hình
đất nước Việt Nam chúng ta ngày nay, những người tham gia đấu tranh – qua hình
thức xã hội dân sự (XHDS) hay đảng chính trị(ĐCT) – hầu hết là những người lý
tưởng, sẵn sàng hy sinh hạnh phúc cá nhân cho đại nghĩa. Lãnh đạo Hà Nội sẵn
sàng dùng mọi thủ đoạn để triệt tiêu các đoàn thể không nằm trong khuôn khổ của
chế độ, nên những người có lòng đối với dân tộc và đất nước càng phải đoàn kết,
gắn bó với nhau hơn bất kể phương thức đóng góp cho đại cuộc là XHDS hay ĐCT.
Đừng để chế độ độc tài hay một vài kẻ, vì tham vọng quyền lực cá nhân, lợi dụng
tâm lý “sợ/ghét chính trị” để bài bác và chia rẽ giữa những người cùng một tấm
lòng vì tổ quốc.
Trần Diệu Chân,
Ph.D
—-
Nguồn tham khảo:
1. Bozóki,
András. Political Parties and the Prospects for Democracy.
http://www.unc.edu/depts/europe/conferences/parties/papers/bozoki_constitution2.pdf
2. Carothers,
Thomas. Civil Society. 1999-2000
http://carnegieendowment.org/pdf/CivilSociety.pdf
3. Charnysh,
Volha Civil Society and Political Parties: Together While Apart. December 10,
2012
http://belarusdigest.com/story/civil-society-and-political-parties-together-while-apart-12401
4. Dippell, Matt
. The role of Civil Society and Political Parties in a Democracy. February 18,
2000, Washington, D.C. National Democratic Institute for International Affairs.
https://www.ndi.org/files/1005_ww_civilsocpolparties.pdf
5. Gerrits,
André – The Netherlands; Herd, Graeme – GermanySekulovic, Vlatko – Serbia,
Ungar, Elisabeth – Colombia. Political Parties and Civil Society: How to Build
Better Relations? World Movement for Democracy.
http://www.wmd.org/assemblies/fourth-assembly/reports/political-party-building-and-elections/political-parties-and-civi
6. Gershman,
Carl . The Relationship of Political Parties and Civil Society. March 17, 2004.
The National Endowment for Democracy
http://www.ned.org/about/board/meet-our-president/archived-remarks-and-presentations/031704
Tri thiên Mệnh
“Sức mạnh của trẻ
thơ là tiếng khóc. Sức mạnh của đàn bà là phẩn nộ. Sức mạnh của người ăn trộm
là vũ khí. Sức mạnh của vua chúa là quyền uy. Sức mạnh của kẻ ngu là áp đảo.
Sức mạnh của bậc hiền trí là cảm hóa. Sức mạnh của
người đa văn là thẩm sát. Sức mạnh của sa môn là nhẫn nhục.”
“Bởi chúng ta
không thể thay đổi được thế giới xung quanh, nên chúng ta đành phải sửa
đổi chính mình, đối diện với tất cả bằng lòng từ bi và tâm trí huệ”
“Ra đời hai tay
trắng. Lìa đời trắng hai tay. Sao mãi nhặt cho đầy. Túi đời như mây bay.”
Thành thật đối
diện với mâu thuẫn và khuyết điểm trong tâm mình, đừng lừa dối chính mình”.
“Sự khác biệt
giữa con người là do mức tiến hóa khác nhau qua các kiếp sống. Có khi nào ta
thù ghét một kẻ kém ta đâu? Suy luận rằng: “vạn vật đồng nhất”, ta sẵn sàng tha thứ cho kẻ khác, vì
họ không hiểu biết, không ý thức hành động của mình, vả lại họ và ta nào có
khác nhau đâu. Khi ta hiểu rằng: “nhất bổn tám vạn thù”, ta nhìn vạn vật như
chính mình, từ loài người qua loài thú, thảo mộc, kim thạch, và ý thức rằng mọi
vật đều có sự sống, đều có Thượng đế ngự ở trong, ta sẽ cởi bỏ thành kiến, mở rộng lòng thương đến muôn loài”.
Là con Phật, nếu
không nói được những gì Phật nói, hãy im lặng như chánh pháp, đừng nói những lời
ác, xuyên tạc, bịa đặt, vu khống, làm tổn hại kẻ khác, nếu không làm được những
gì Phật làm, hãy im lặng và lắng nghe, quán sát, học hỏi những thiện tri thức,
đừng vọng động làm những điều thương tổn đến tha nhân”.
“Ác khẩu, mãi mãi đừng
để nó thốt ra từ miệng chúng ta, cho dù người ta có xấu bao nhiêu, có ác bao
nhiêu. Anh càng nguyền rủa họ, tâm anh càng bị nhiễm ô, anh hãy nghĩ, họ chính
là thiện tri thức của anh”.
“Người mà trong
tâm chứa đầy cách nghĩ và cách nhìn của mình thì sẽ không bao giờ nghe được
tiếng lòng người khác”.
“Khi trong tay
anh nắm chặt một vật gì mà không buông xuống, thì anh chỉ có mỗi thứ ấy, nếu
anh chịu buông xuống, thì anh mới có cơ hội chọn lựa những thứ khác. Nếu
một người luôn khư khư với quan niệm của mình, không chịu buông xuống thì trí huệ
chỉ có thể đạt đến ở một mức độ nào đó mà thôi.”
Đức Đạt Lai Lạt Ma
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks for your Comment